Spłata w ratach zaległych składek ZUS

Opłacanie składek ubezpieczeniowych (społecznych i zdrowotnej) oraz na fundusze pozaubezpieczeniowe (FP, FGŚP i FEP) jest jednym z podstawowych obowiązków każdego płatnika składek. Niektórzy mają jednak trudności z terminową jego realizacją. Aby nie ponosić dodatkowych kosztów długu w ZUS, można wystąpić do tego organu z wnioskiem o ratalną spłatę zaległych należności składkowych. Jeśli ZUS wyrazi na to zgodę, płatnik będzie miał możliwość uregulowania należności w dłuższym czasie, bez konsekwencji przymusowego ich dochodzenia w trybie egzekucji administracyjnej.

Długi składkowe na raty

Podstawową i najszybciej wymierzaną sankcją nakładaną na płatników, którzy nieterminowo regulują należne zobowiązania wobec ZUS, są odsetki za zwłokę. Za niedopełnienie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie, płatnikowi (lub osobie obowiązanej do działania w jego imieniu) grozi też kara grzywny. Może ona sięgać do 5.000 zł. ZUS może również zastosować inne, bardziej restrykcyjne sankcje. Stosowane są one najczęściej u płatników posiadających znaczne zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia. Niewątpliwie jedną z bardziej dotkliwych kar pod względem finansowym jest dochodzenie należności od płatnika w drodze egzekucji administracyjnej lub sądowej. W wyniku tej kary płatnik składek zostaje bowiem dodatkowo obciążony (oprócz odsetek za zwłokę) zobowiązaniami w postaci kosztów egzekucyjnych.

Wszystkie te sankcje - w mniejszym stopniu lub w bardziej drastyczny sposób - mają na celu zdyscyplinowanie niesumiennych płatników składek.

Dla firmy, która posiada zaległości w ZUS i nie jest w stanie spłacić od razu całego zobowiązania oraz która chce uniknąć dodatkowych konsekwencji finansowych niespłaconego długu, dobrym rozwiązaniem jest więc uregulowanie nieopłaconych składek ubezpieczeniowych w ratach. ZUS, na wniosek dłużnika (uzasadniony względami gospodarczymi lub innymi przyczynami zasługującymi na uwzględnienie), może bowiem rozłożyć nieopłacone składki ubezpieczeniowe na raty. Wynika to z art. 29 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Uwzględnia wówczas możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów publicznych.

Jeśli ZUS wyrazi zgodę na zawarcie układu ratalnego, to z pewnością przyniesie to dłużnikowi sporo korzyści (patrz schemat). Firmie funkcjonującej na rynku spłata w ratach zadłużenia w ZUS pozwoli uniknąć nieodwracalnych skutków prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Natomiast dłużnikowi nieprowadzącemu już działalności pozwoli zachować odpowiedni poziom życia.

Kto i co może spłacić w ratach?

O spłatę długu składkowego w systemie ratalnym może ubiegać się każda osoba odpowiedzialna za powstałe w ZUS zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek ubezpieczeniowych, która nie posiada odpowiednich środków finansowych, aby spłacić zaległość jednorazowo. Podmiotami uprawnionymi do złożenia wniosku o taką ulgę są m.in.:

• obecni oraz byli płatnicy składek, którzy posiadają nieopłacone składki w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością,
   
• osoby, na które stosowną decyzją przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek (osoba trzecia i następca prawny),
   
• pełnomocnik, czyli osoba posiadająca pisemne upoważnienie płatnika składek lub innych osób odpowiedzialnych za zadłużenie.

W układzie ratalnym płatnik może spłacić całą należność z tytułu składek, czyli łącznie ze składkami finansowanymi przez pracownika czy zleceniobiorcę (chodzi tu zwłaszcza o składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe) - patrz ramka.

Układem ratalnym będą też objęte odsetki za zwłokę naliczone do dnia złożenia wniosku oraz wymierzona ewentualnie dodatkowa opłata i koszty upomnienia.

Obowiązek złożenia wniosku

Aby ZUS mógł rozpatrzyć sprawę, potrzebny jest pisemny wniosek zadłużonego płatnika o ratalną spłatę zadłużenia, w którym należy zaproponować długość okresu spłaty zaległości lub wysokość rat. Przedstawiając swoje propozycje dłużnik powinien uwzględnić prognozowane wpływy finansowe. Ponadto należy też wskazać przyczyny powstania zadłużenia oraz ewentualne inne zobowiązania wobec wierzycieli, np. zobowiązania wobec urzędu skarbowego, wobec banków z tytułu zaciągniętych kredytów, pożyczek pieniężnych oraz uzyskanych gwarancji, poręczeń. We wniosku powinny zostać również określone możliwości płatnicze dłużnika.

Rozłożenie na raty należności z tytułu składek może dotyczyć nie tylko składek zaległych, ale również przyszłych składek.

Warto pamiętać, że gruntowne uzasadnienie ubiegania się o udzielenie ulgi w spłacie należności umożliwi ZUS realną ocenę możliwości płatniczych dłużnika, co wpłynie na decyzję o przyznaniu ulgi, a także kwestie związane z wysokością i ilością rat. Dlatego też informacje zawarte we wniosku powinny być przedstawione w sposób wyczerpujący i poparte odpowiednimi dokumentami załączonymi do wniosku. Bardzo prawdopodobne jest, że płatnik, który powoła się jedynie na trudną sytuację finansową, bez uzasadnienia w jakich okolicznościach się w niej znalazł, może nie uzyskać zgody ZUS na spłatę zadłużenia w ratach.

Wniosek o rozłożenie spłaty zadłużenia ZUS rozpatruje w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia skompletowania dokumentacji niezbędnej do rozpatrzenia sprawy, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia jego wpływu.

Płatnik składek może złożyć taki wniosek korzystając z formularza zamieszczonego na stronie internetowej ZUS www.zus.pl, elektronicznie za pomocą portalu pue.zus.pl na formularzu RSR "Wniosek o rozłożenie na raty należności z tytułu składek", ustnie do protokołu (w jednostce ZUS) lub telefonicznie za pośrednictwem Centrum Obsługi Telefonicznej COT.

Gdyby sytuacja finansowa płatnika uległa zmianie (tj. pogorszyła się lub poprawiła), może on złożyć wniosek o zmianę warunków udzielonej ulgi. Do wniosku powinien dołączyć dokumenty uzasadniające prośbę. ZUS na ich podstawie oceni, czy zmiany warunków umowy są zasadne. Jeżeli ZUS wyrazi zgodę na zmianę warunków umowy, zostanie zawarty aneks do tej umowy. W takiej sytuacji zmieni się wysokość opłaty prolongacyjnej, natomiast odsetki nie ulegną zmianie.

W ramach zmiany warunków umowy można:

• wydłużyć bądź skrócić okres spłaty należności,
   
• zmienić termin płatności rat lub ich wysokość.

Należy jednak pamiętać, że do dnia podpisania aneksu do umowy płatnik powinien płacić raty zgodnie z dotychczasowym harmonogramem.

Korzyści spłaty w ratach zadłużenia składkowego

Ustalenie harmonogramu spłaty rat w zależności od możliwości płatniczych zadłużonego płatnika		Płatnik, który uzyskuje wyższe dochody np. w okresie od wiosny do jesieni, może w tym okresie zaproponować wyższe raty, a niższe - w okresie zimowym, kiedy jego przychody prawdopodobnie będą niewielkie.
Wstrzymanie naliczania odsetek za zwłokę od następnego dnia po dniu wpływu do ZUS wniosku o układ ratalny		Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tej ulgi. Zamiast odsetek za zwłokę ZUS nalicza dłużnikowi do każdej raty opłatę prolongacyjną (na zasadach i w wysokości określonej w Ordynacji podatkowej). Jest ona jednak zdecydowanie niższa niż wysokość odsetek. Stawka opłaty prolongacyjnej wynosi bowiem 50% stawki odsetek za zwłokę.
Zawieszenie prowadzonego w stosunku do zadłużonego płatnika składek postępowania egzekucyjnego		Ulgi w postaci ratalnej spłaty zaległych składek ubezpieczeniowych nie stosuje się co prawda do tych płatników składek, wobec których jest prowadzone skuteczne dochodzenie należności w trybie egzekucyjnym, to jednak stosowane są pewne wyjątki. ZUS może bowiem udzielić płatnikowi tej ulgi wówczas, gdy zawieszenie postępowania daje gwarancję przyspieszenia spłaty zadłużenia.
Możliwość otrzymania z ZUS zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek		Zaświadczenie o niezaleganiu ZUS wydaje płatnikowi, który nie ma żadnych zaległości składkowych. Może je też otrzymać płatnik, który co prawda posiada zaległości w opłacaniu składek, lecz zostały one rozłożone na raty (pod warunkiem oczywiście, że terminowo wywiązuje się z postanowień zawartego układu ratalnego i opłaca bieżące składki).