Ustalanie nadgodzin w razie nieobecności w pracy w czasie rozkładowym

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej 28 października 2016 r. udostępniło naszemu Wydawnictwu stanowisko w sprawie nieobecności i pracy w nadgodzinach. Czytamy w nim: "Zgodnie z art. 151 § 1 Kodeksu pracy pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy (tj. 8-godzinną normę dobową i 40-godzinną normę średniotygodniową), a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Praca nadliczbowa jest dopuszczalna w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, a także w razie wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy (art. 151 § 1 K.p.).

Z kolei przez dobę (do celów rozliczania czasu pracy pracowników), zgodnie z art. 128 § 3 pkt 1 K.p., należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Pojęcie doby (określanej jako doba pracownicza) ma także wpływ na pojęcie dnia wolnego od pracy, przez który należy rozumieć kolejne 24 godziny przypadające bezpośrednio po zakończeniu doby, w której pracownik świadczył pracę.

Przy rozliczaniu czasu pracy pracownika oraz ustalaniu dni wolnych od pracy prawne znaczenie nadaje się pojęciu doby pracowniczej, a nie astronomicznej (kalendarzowej). Zatem także pojęcie dnia pracy, którym posługuje się art. 154² § 1 K.p. należałoby utożsamiać z pojęciem doby pracowniczej. W myśl art. 154² § 1 K.p. urlopu wypoczynkowego udziela się na dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Tak więc udzielenie pracownikowi urlopu wypoczynkowego w danym dniu oznacza w praktyce udzielenie go na konkretną dobę pracowniczą (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2010 r. II PK 116/10, M.P.Pr. z 2011 r. nr 3, str. 145-147) i pracownik, któremu udzielono takiego urlopu korzysta z 24-godzinnego zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy w takim dniu/dobie pracowniczej.

Jeżeli zatem pracownik ma udzielony urlop wypoczynkowy na dany dzień (np. na środę), w którym, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, rozpoczyna (rozpoczynałby) pracę o godz. 9.00, to jego środowa doba pracownicza upływa o godz. 9 w czwartek i w przedziale czasowym od godz. 9.00 w środę do godz. 9 w czwartek pracownik korzysta z 24-godzinnego zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. W takiej sytuacji wydanie pracownikowi polecenia wykonywania pracy w czwartek od godz. 7.00 do 9.00 może mieć miejsce tylko na zasadach określonych w art. 167 K.p., czyli przez odwołanie go z urlopu. Jest to dopuszczalne, jeżeli zostaną spełnione warunki przewidziane w tym przepisie (czyli wtedy, gdy wymagają tego okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu), przy czym wówczas pracodawca jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika pozostające w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu.

Jednocześnie, w ocenie Departamentu, na dobowy wymiar czasu pracy pracownika korzystającego z urlopu wypoczynkowego składa się zarówno czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy w związku z tym urlopem przypadający w dobie pracowniczej, na którą udzielono urlopu, jak i ewentualny czas faktycznie wykonywanej pracy w tej dobie (jeżeli pracodawca odwołał pracownika z urlopu i polecił wykonywanie pracy). Jeżeli zatem (...), pracodawca odwołał pracownika z urlopu ze względu na nieprzewidziane w chwili rozpoczynania tego urlopu okoliczności polecając mu wykonywanie pracy od godz. 7.00 do godz. 9.00 w czwartek, to oprócz pokrycia przez pracodawcę kosztów poniesionych przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu te dwie godziny pracy pracownika należy zakwalifikować jako pracę nadliczbową wynikającą z przekroczenia dobowej normy czasu pracy, którą trzeba zrekompensować pracownikowi, zgodnie z zasadami określonymi w Kodeksie pracy. (...)".