Udzielanie urlopu rodzicielskiego po urlopie macierzyńskim

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego (w zależności od liczby jednocześnie urodzonych dzieci od 20 do 37 tygodni) pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:

• 32 tygodni - w przypadku urodzenia się przy jednym porodzie jednego dziecka,
   
• 34 tygodni - w przypadku urodzenia się przy jednym porodzie więcej niż jednego dziecka (art. 182^1a § 1 K.p.).

Rodzice mogą z urlopu rodzicielskiego korzystać jednocześnie, przy nieprzekraczaniu podanego wyżej wymiaru maksymalnego. Jednoczesna opieka nad dzieckiem w ramach omawianego uprawnienia, a także jej podział jest możliwy także wówczas, gdy jeden z rodziców podlega ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu niż stosunek pracy (art. 182^1a § 4 K.p.). Wówczas jeden z rodziców korzysta z urlopu rodzicielskiego, a drugi pobiera zasiłek macierzyński za okres odpowiadający temu urlopowi (łącznie nie dłużej niż wymiar maksymalny).

W dniu 17 października 2018 r. pracownica urodziła dziecko i do 5 marca 2019 r. będzie przebywała na urlopie macierzyńskim. Jej mąż prowadzi działalność gospodarczą i podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Rodzice chcą jednocześnie skorzystać odpowiednio: z prawa do urlopu rodzicielskiego (matka) oraz pobierania zasiłku za okres tego urlopu (ojciec). Powyższe będzie możliwe w okresie od 6 marca do 25 czerwca 2019 r., czyli przez 112 dni (16 tygodni).

Pracownica może wystąpić o urlop rodzicielski "z góry". W tym celu nie później niż 21 dni po porodzie, powinna złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182^1a § 1 K.p. Nie wyklucza to późniejszej zmiany decyzji. Stosownie do art. 179¹ § 2 K.p., nawet w przypadku złożenia wniosku, o którym mowa wyżej, pracownica może dzielić się z pracownikiem-ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym-ojcem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego albo pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, zgodnie z zasadami określonymi w art. 182^1c § 2 i 4 K.p. (patrz ust. 3). Przepis ten stosuje się odpowiednio do pracownika-ojca wychowującego dziecko, w przypadku gdy ubezpieczona-matka dziecka złożyła wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, o którym mowa w ustawie zasiłkowej.

Pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy należy złożyć pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy, a dotyczący podziału urlopu rodzicielskiego w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić powyższe wnioski.

Pracownica, która urodziła dziecko 2 października br. i od tego dnia przebywa na urlopie macierzyńskim, w dniu 8 października 2018 r. złożyła wniosek o pełny, 32-tygodniowy urlop rodzicielski. To oznacza, że będzie przebywała na urlopach (macierzyńskim i rodzicielskim) do 30 września 2019 r. (52 tyg.). W okresie tym będzie mogła zmienić decyzję i przykładowo, po minimum 14 tygodniach urlopu macierzyńskiego, zrezygnować z dalszej jego części na rzecz ojca dziecka lub po wykorzystaniu całości urlopu macierzyńskiego zrezygnować z całości lub części urlopu rodzicielskiego na rzecz ojca dziecka (niezależnie od tego czy posiada status pracownika, czy podlega ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu), przy zachowaniu obowiązujących terminów wnioskowania, maksymalnego łącznego wymiaru urlopu oraz długości poszczególnych części.

O urlop rodzicielski można wnioskować także w tzw. trybie "zwykłym" (następczym), składając wniosek przed końcem urlopu macierzyńskiego lub okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres takiego urlopu. Jest on wówczas udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia (art. 182^1c § 1 K.p.).

Stosownie do art. 182^1c § 2 K.p., urlop rodzicielski wymaga rozpoczęcia bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i powinien być wykorzystany nie więcej niż w 4 częściach, przypadających - z niżej wymienionym wyjątkiem - bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia.

Pracownica, która urodziła dziecko 16 października 2018 r. zamierza skorzystać od 5 marca 2019 r. (bezpośrednio po urlopie macierzyńskim) z połowy urlopu rodzicielskiego (16 tyg.). Drugą połowę (16 tyg.) planuje zostawić na okres późniejszy, gdy dziecko będzie w wieku przedszkolnym. Taki podział jest dopuszczalny, przy czym zakładając, że o drugą część urlopu rodzicielskiego będzie wnioskowała jednorazowo, ewentualny urlop wychowawczy będzie mogła wykorzystać w czterech, a nie w obowiązujących pięciu częściach (patrz też rozdział VI dodatku).

Uwaga! Rezygnacja przez pracownicę, która korzystała z urlopu rodzicielskiego w trybie "z góry" i przejęcie jego części przez drugiego rodzica, nie daje podstaw do wykorzystania do 16 tygodni tego urlopu po przerwie (do zakończenia roku, w którym dziecko ukończy 6 lat). Takie stanowisko zaprezentowało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi na pytanie naszego Wydawnictwa (pismo z 24 lutego 2016 r.).

Jak wyjaśnił resort pracy: "(...) zgodnie z art. 179¹ § 4 Kodeksu pracy pisemny wniosek dotyczący:

1) rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy - składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy;

2) udzielenia urlopu rodzicielskiego w całości albo w części - składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić takie wnioski.

Oznacza to, że w przypadku złożenia przez pracownicę jednego wniosku o urlop rodzicielski w pełnym wymiarze, może ona zrezygnować z niego w całości lub w części. Pracownik- ojciec wychowujący dziecko może wnioskować o ten urlop w całości lub pozostałej części.

W przypadku, gdy pracownik-ojciec nie złoży takiego wniosku lub złoży go, a następnie zrezygnuje z części takiego urlopu i wcześniej powróci do pracy, niewykorzystany urlop rodzicielski lub jego pozostała część przepada. Wnioski takie pracodawca ma obowiązek uwzględnić. W tym trybie wnioskowania o urlop rodzicielski nie ma więc możliwości wnioskowania o urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni nieprzypadający bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu.

Ze względu na brak przepisów przejściowych, a więc bezpośrednie stosowanie nowych przepisów po dniu ich wejścia w życie, w przypadku, gdy przed wejściem w życie zmian Kodeksu pracy został złożony jeden wniosek o dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski, a następnie został złożony wniosek o rezygnację z części urlopu rodzicielskiego - nie ma możliwości wnioskowania o urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni nieprzypadający bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu.

Departament Prawa Pracy podkreśla, że prezentowane poglądy nie są wiążące dla stron stosunku pracy, Państwowej Inspekcji Pracy oraz sądów pracy. Do ustalania uprawnień pracowniczych ze stosunku pracy właściwy jest pracodawca, a spory na tym tle rozstrzygają sądy pracy. Natomiast kontrola prawidłowości stosowania przepisów prawa pracy należy do kompetencji Państwowej Inspekcji Pracy.".