Wnioski o świadczenia z ZUS dla pracowników

Postępowanie przed organem rentowym w celu uzyskania świadczeń z ZUS zasadniczo wszczynane jest na wniosek. Do jego złożenia, choć nie w każdym przypadku, oprócz osoby zainteresowanej, uprawniony jest płatnik składek, co przy niektórych świadczeniach emerytalno-rentowych może okazać się korzystne dla ubezpieczonego.

Wszczęcie postępowania

Postępowanie w sprawach świadczeń emerytalno-rentowych z reguły wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego. Tak wynika z art. 116 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.

Nie dotyczy to jedynie:

• emerytur przyznawanych z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobom, które ukończyły powszechny wiek emerytalny oraz
   
• dodatku pielęgnacyjnego przyznawanego w związku z ukończeniem przez świadczeniobiorcę 75. roku życia.

W świetle § 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. nr 237, poz. 1412), zwanego dalej rozporządzeniem, wniosek stanowi zgłoszone na piśmie lub ustnie do protokołu w organie rentowym żądanie m.in.:

• przyznania świadczenia lub jego przeliczenia, a więc ustalenia nowej jego wysokości,
   
• wznowienia postępowania w sprawie świadczenia.

Decyzję w sprawach świadczeń emerytalno-rentowych wydają i świadczenia te wypłacają organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej. Nie oznacza to jednak, że tylko do takiej jednostki organizacyjnej ZUS można złożyć dany wniosek. Płatnik składek albo ubezpieczony może bowiem złożyć wniosek w każdej jednostce organizacyjnej ZUS, a więc zarówno najbliższej, jak i takiej, do której ma najdogodniejszy dojazd.

Istnieje również możliwość zgłoszenia wniosku w formie dokumentu elektronicznego, za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Wniosek w tej formie może być zgłoszony przez elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS, a więc przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS (§ 5 rozporządzenia).

Wniosek o świadczenie składa przede wszystkim sam zainteresowany, choć czynności tej może dokonać również:

• pełnomocnik zainteresowanego, osoba upoważniona przez zainteresowanego,
   
• przedstawiciel ustawowy osoby uprawnionej lub jej opiekun prawny albo faktyczny, jak również
   
• pracodawca ubezpieczonego.

Jeśli chodzi o pracodawcę, to oprócz obowiązku:

• współdziałania z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania świadczenia,
   
• wydawania pracownikowi lub ZUS zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości,

został on przez ustawodawcę zobowiązany do czynności, które bezpośrednio dotyczą kompetencji w zakresie składania wniosków o świadczenia z ZUS dla pracowników (patrz ramka).

Wniosek dotyczący żądania przyznania świadczenia powinien zawierać odpowiednie dane. Bez znaczenia przy tym jest, kto zajmuje się jego przygotowaniem i przedłożeniem w organie rentowym.

Data zgłoszenia wniosku

Możliwość złożenia wniosku na kilka sposobów powoduje, że jako datę jego złożenia przyjmuje się dzień:

• wpływu żądania do organu rentowego - gdy wniosek składany jest bezpośrednio w ZUS,
   
• sporządzenia protokołu przez pracownika ZUS - w przypadku złożenia wniosku ustnie do protokołu w organie rentowym,
   
• wprowadzenia wniosku do systemu teleinformatycznego - dla wniosku składanego drogą elektroniczną,
   
• nadania wniosku za pośrednictwem przedsiębiorcy uprawnionego do wykonywania działalności pocztowej w obrocie krajowym lub zagranicznym - gdy wniosek przesłany jest za pośrednictwem tego przedsiębiorcy,
   
• sporządzenia wniosku przez pracodawcę - w przypadku sporządzenia wniosku przez pracodawcę, ale tylko, gdy przepisy ustawy emerytalnej dopuszczają możliwość zgłoszenia wniosku za pośrednictwem pracodawcy.

Jeżeli przepisy ustawy emerytalnej dopuszczają zgłoszenie wniosku za pośrednictwem płatnika składek, za datę zgłoszenia wniosku uważa się dzień sporządzenia wniosku przez płatnika. Płatnik składek potwierdza sporządzenie wniosku w określonej dacie pieczęcią i podpisem osoby upoważnionej. Tak stanowi § 6 ust. 2 rozporządzenia.

Ubezpieczeni, ubiegający się o emeryturę według nowych zasad, składają wnioski o to świadczenie bezpośrednio w organie rentowym. Brak upoważnienia ustawodawcy do przygotowania takiego wniosku nie oznacza, że pracodawca nie może tego uczynić. Jego pomoc może okazać się bardzo cenna dla pracownika, w szczególności w sytuacji, gdy nie będzie on mógł poradzić sobie sam z jego wypełnieniem. W takim przypadku jednak za datę złożenia tego wniosku zostanie przyjęty dzień:

• jego złożenia w organie rentowym lub 
   
• nadania wniosku za pośrednictwem poczty.

Sam wniosek nie wystarczy

Kompletując wniosek pracodawca zobowiązany jest do wystawienia niezbędnych dokumentów z przebiegu zatrudnienia danego pracownika.

Do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości, określone w drodze rozporządzenia. Złożenie wniosku zawierającego braki formalne albo niekompletnego, tj. do którego nie załączono niezbędnych dokumentów, może spowodować konkretne konsekwencje, tj. wydanie decyzji o odmowie wszczęcia postępowania lub pozostawienie wniosku bez rozpoznania.

W przypadku ubiegania się o:

• emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy - należy przedłożyć dokumenty wymienione w § 10 rozporządzenia, a wniosek można złożyć wykorzystując odpowiednio formularz EMP lub ERN,
   
• rentę rodzinną - należy przedłożyć dokumenty wymienione w § 11-14 rozporządzenia, w zależności od tego, kto ubiega się o takie świadczenie, a wniosek można złożyć korzystając z formularza ERR.

Formularze EMP, ERN, ERR dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale Zasiłki i świadczenia.

Zgodnie z dyspozycją art. 125a ustawy emerytalnej płatnik składek jest zobowiązany do:

• wystawienia dokumentów (zaświadczeń) w celu udowodnienia okresów składkowych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, oraz okresów nieskładkowych, o których mowa w art. 7 pkt 1 tej ustawy,
   
• wystawienia dokumentów (zaświadczeń) w celu udowodnienia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, okresów pracy górniczej oraz okresów pracy na kolei,
   
• wystawienia zaświadczenia o wysokości przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wypłaconego za okresy, za które przychód ten przysługuje, a także o wysokości wypłaconych wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy, świadczeń i zasiłków oraz innych należności, o których mowa w art. 15 ust. 3 ustawy emerytalnej,
   
• przechowywania list płac, kart wynagrodzeń albo innych dowodów, na podstawie których następuje ustalenie podstawy wymiaru emerytury lub renty, przez okres odpowiednio 50 lat lub 10 lat.

Wnioski w sprawie przyznania świadczeń zgłasza się w organie rentowym bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek.