Roczne ograniczenie podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych

W przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje stosunkowo wysokie wynagrodzenie, podczas naliczania mu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe płatnik powinien pamiętać, że podstawa wymiaru tych składek podlega rocznemu ograniczeniu. W momencie gdy przychody ubezpieczonego osiągną określony limit, wówczas nie należy mu już naliczać składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.

Tak się też może zdarzyć, gdy ubezpieczony ma kilku płatników. Wtedy to na nim spoczywa obowiązek kontrolowania wysokości rocznej podstawy wymiaru, od której płatnicy naliczają mu składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.

Wysokość limitu

W ubezpieczeniach emerytalnym i rentowych obowiązuje roczne ograniczenie podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia. Nie może ona bowiem przekroczyć limitu, który odpowiada 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach - jeśli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone. Tak wynika z art. 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową.

Do momentu osiągnięcia przez ubezpieczonego rocznego limitu tej podstawy, płatnik nalicza i opłaca za niego do ZUS składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od pełnej podstawy wymiaru. Natomiast po osiągnięciu przez ubezpieczonego kwoty tego ograniczenia, płatnik zaprzestaje dalszego naliczania i opłacania za niego tych składek. Nie nalicza ich już do końca danego roku kalendarzowego.

Ustalając danej osobie wysokość rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe należy uwzględnić wszystkie jej tytuły do ubezpieczeń w danym roku kalendarzowym, od których miała ona rozliczane składki na przedmiotowe ubezpieczenia.

Ograniczenie rocznej podstawy wymiaru dotyczy składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Oznacza to, że składki na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe (w tym także na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych), po osiągnięciu granicy rocznej podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych, należy naliczać i odprowadzać od pełnej podstawy wymiaru składek.

Warto zwrócić uwagę, że przekroczenie kwoty granicznej tej podstawy zmienia sposób ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne np. u pracowników. W momencie gdy ich przychody osiągną roczny limit, wówczas z wynagrodzenia pracowników nie są już potrącane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W takim przypadku, aby ustalić podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne danej osoby płatnik odejmuje od przychodu jedynie składkę chorobową.

Ustalając roczną podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych w 2019 r. uwzględnia się łączny przychód podlegający oskładkowaniu uzyskany w tym roku, licząc narastająco począwszy od 1 stycznia br. (przykład).

Podstawa kontrolowana przez płatnika

Aby uniknąć przekroczenia przez ubezpieczonego wysokości rocznej podstawy wymiaru składek, jej wysokość powinna być kontrolowana na bieżąco.

Jeżeli składki za osobę ubezpieczoną są opłacane do ZUS tylko przez jednego płatnika, wówczas to na nim spoczywa obowiązek bieżącego kontrolowania wysokości rocznej podstawy wymiaru składek. Tylko wtedy bowiem uniknie się przekroczenia przez ubezpieczonego poziomu, do którego roczna podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych jest ograniczona. Płatnik ma możliwość sprawdzenia na bieżąco - poczynając od 1 stycznia danego roku - jakie wynagrodzenie jest w każdym z miesięcy kalendarzowych przyjmowane ubezpieczonemu do podstawy wymiaru. Taka analiza nie jest więc skomplikowana. Kontrola odbywa się bowiem na podstawie posiadanej przez płatnika własnej dokumentacji płacowej.

W przypadku gdy ubezpieczony przekroczy roczny limit podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w trakcie danego miesiąca kalendarzowego, płatnik powinien zachować szczególną ostrożność przy ustalaniu podstawy niepowodującej przekroczenia rocznego limitu. Wówczas powinien obliczyć i przekazać składki emerytalno-rentowe za taki miesiąc tylko od tej części podstawy ich wymiaru, która nie spowoduje przekroczenia rocznego limitu.

Limit pilnowany przez ubezpieczonego

Jeżeli do opłacania składek emerytalno-rentowych za ubezpieczonego jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik, wtedy wszystkim płatnikom trudno byłoby pilnować wysokości rocznej podstawy ich wymiaru. Dlatego w takim przypadku jej wysokość musi kontrolować sam ubezpieczony. Jeśli jego przychody (stanowiące podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych) osiągną wysokość rocznego jej limitu, jego obowiązkiem jest zawiadomienie o tym fakcie wszystkich swoich płatników. Obowiązek ten wynika z art. 19 ust. 6 ustawy systemowej.

W zawiadomieniu tym ubezpieczony powinien zamieścić informację o łącznym oskładkowanym przychodzie uzyskanym od początku roku do miesiąca poprzedzającego miesiąc przekroczenia oraz o wysokości przychodu (podlegającego oskładkowaniu), który uzyska w miesiącu przekroczenia u pozostałych płatników. Może też w nim zaznaczyć, aby podstawę wymiaru tych składek pomniejszył (do kwoty, która nie spowoduje przekroczenia rocznego limitu) tylko jeden z nich. Jest to oczywiście możliwe tylko, gdy wskazany przez niego płatnik wyrazi na to zgodę. Wtedy wszyscy pozostali płatnicy w dokumentach przekazanych za taką osobę do ZUS wykazują zerowe zarówno podstawy wymiaru, jak i składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Brak składek a okres ubezpieczenia

Okres nieopłacania składek emerytalno-rentowych w związku z przekroczeniem kwoty limitu podstawy ich wymiaru w danym roku kalendarzowym jest traktowany jako okres ubezpieczenia w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nie ma wówczas znaczenia czy dla danej osoby tytuł do ubezpieczeń emerytalno-rentowych trwał do końca danego roku kalendarzowego, czy ustał w trakcie tego roku.

Ograniczenie przy składce na FEP

Podstawa, od której naliczane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownikowi urodzonemu po 31 grudnia 1948 r. i wykonującemu prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, stanowi jednocześnie podstawę do naliczenia za niego składek na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP). W podstawie tej nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłków oraz przychodów zwolnionych z oskładkowania. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na FEP stosuje się jednak jej ograniczenie do rocznej kwoty granicznej.