Skierowanie na wstępne badania profilaktyczne

Osoba przyjmowana do pracy podlega wstępnym profilaktycznym badaniom lekarskim, wykonywanym na koszt pracodawcy (art. 229 § 1 pkt 1 K.p.). Wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają jednak osoby:

• przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą,
   
• przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Jeżeli przyjmowana osoba pozostaje jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą oraz posiada aktualne orzeczenie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu, odpowiadających tym w nowym zatrudnieniu, również korzysta ze zwolnienia od badań. Nie dotyczy to osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Zakres, tryb przeprowadzania i sposób dokumentowania badań reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 2067), dalej rozporządzenie w sprawie badań. Zgodnie z nim, skierowanie powinno być wydawane w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania. Pamiętać jednak należy o treści § 3 pkt 2 lit. r rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej, w myśl którego w części B akt osobowych umieszcza się skierowania na badania lekarskie i orzeczenia lekarskie dotyczące:

• wstępnych badań lekarskich (art. 229 § 1 pkt 2 K.p.),
   
• okresowych i kontrolnych badań lekarskich (art. 229 § 2 i 5 K.p.),

a to oznacza, że pracodawca powinien sporządzić o jeden egzemplarz więcej.

Rozporządzenie w sprawie badań zawiera także wzór skierowania na badanie (załącznik nr 4 do rozporządzenia w sprawie badań lekarskich), zgodnie z którym dokument ten powinien zawierać oprócz danych pracownika, także:

• określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,
   
• określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu,
   
• opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Ponieważ zgodnie z treścią art. 22¹ § 1 i 3 K.p., zatrudniający nie może żądać od kandydata na pracownika adresu zamieszkania oraz numeru PESEL, a wzór skierowania zawiera pola, w które właśnie takie dane należy wpisać, powstało pytanie, na jakiej podstawie ma się to odbyć? W tym zakresie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie przesłanym do naszego Wydawnictwa 24 września 2019 r. wyjaśniło, że: "(...) pracodawca, na podstawie art. 22¹ § 4 Kp ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania innych, niż wyżej wymienione, danych osobowych, w przypadku gdy jest to niezbędne do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa.

Minimalny zakres danych, jakie powinna zawierać dokumentacja medyczna w odniesieniu do oznaczenia pacjenta, został określony w art. 25 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2019 r. poz. 1127) i ma on pozwalać na ustalenie tożsamości pacjenta. Z tego powodu wzór skierowania na badania lekarskie, w tym badania wstępne, uwzględnia również numer PESEL i miejsce zamieszkania osoby kierowanej na badania lekarskie.  

Istotą wstępnych badań lekarskich, tak jak i badań okresowych czy kontrolnych, jest orzeczenie lekarskie, co do braku przeciwwskazań lub zdolności do wykonywania przez osobę skierowaną na badania lekarskie, pracy na określonym stanowisku oraz w warunkach opisanych w skierowaniu wydanym przez pracodawcę danej osobie. Jednostka medycyny pracy ma obowiązek weryfikacji tożsamości osoby objętej skierowaniem wydanym przez pracodawcę, tak aby upoważniony pracownik tej jednostki miał możliwość potwierdzenia faktu, że ma do czynienia z osobą objętą skierowaniem pracodawcy w zestawieniu z jej dokumentem tożsamości.

W świetle powyższego wskazać należy, że wydawane przez pracodawcę skierowanie na badania lekarskie służy spełnieniu obowiązku przeprowadzenia badań lekarskich wynikających z art. 229 Kp, w tym również w odniesieniu do osób przyjmowanych do pracy. Ponadto nie bez znaczenia dla powyższej analizy wydaje się pozostawać fakt, że wydane przez pracodawcę skierowanie na badania lekarskie stanowi element dokumentacji medycznej prowadzonej przez jednostkę medycyny pracy. Należy bowiem zauważyć, że orzeczenie lekarskie nie jest dokumentem samoistnym, gdyż zgodnie z art. 229 § 4 Kp odnosi się do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy udokumentowanych w wydanym przez pracodawcę skierowaniu na badania lekarskie. Powyższe potwierdza również regulacja zawarta w art. 229 § 1³ Kp, która uprawnia pracodawcę do żądania od osoby przyjmowanej do pracy nie tylko orzeczenia lekarskiego ale i skierowania na badania będącego podstawą wydania tego orzeczenia. Uwzględniając powyższe należy stwierdzić, że zakres danych osobowych objęty skierowaniem na badania lekarskie nie stanowi naruszenia art. 22¹ § 1 Kp, gdyż dane te służą przeprowadzeniu weryfikacji tożsamości osoby przyjmowanej do pracy objętej skierowaniem pracodawcy i zgłaszającej się na badania lekarskie w celu realizacji ustawowo określonego celu.".

Przykład skierowania na badania wstępne