Podstawa urlopu

Nabywanie prawa do urlopu oraz zasady jego udzielania i sposób wynagradzania regulują przepisy art. 152 i nast. K.p. oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. nr 2, poz. 14 z późn. zm.), dalej rozporządzenia urlopowego.

W literaturze przedmiotu wyróżnia się 5 cech urlopu wypoczynkowego. Są to:

• powszechność - prawo do urlopu mają wszyscy pracownicy,
   
• równość - pracownicy posiadający takie same okresy zatrudnienia bądź okresy pobierania nauki mają prawo do urlopu w tym samym wymiarze,
   
• odpłatność - przerwa urlopowa jest płatna; za ten okres pracownikowi przysługuje wynagrodzenie jakie by otrzymał, gdyby pracował,
   
• nieprzerwalność - podzielenie urlopu na części może nastąpić tylko na wniosek pracownika,
   
• prawo do wykorzystania w naturze - poza sytuacjami określonymi w art. 171 K.p. niedopuszczalne jest wypłacenie ekwiwalentu za urlop; poza tym pracownik nie może skutecznie zrzec się prawa do urlopu (art. 152 § 2 K.p.).

Prawo pracy nie definiuje przeznaczenia urlopu wypoczynkowego, a więc zainteresowany może go spożytkować w dowolny sposób, także dla celów zarobkowych poza miejscem zatrudnienia. Co więcej, nie występuje wymóg jednoczesnego korzystania z urlopu wypoczynkowego w więcej niż jednym stosunku pracy u tego samego pracodawcy, o ile takie zatrudnienie ma miejsce. Na podstawie ogółu przepisów regulujących tę sferę można jednak postawić tezę, że celem urlopu wypoczynkowego jest regeneracja sił psychofizycznych pracownika pomiędzy okresami pracy. Jak wskazywał PIP, jego realizacja jest możliwa tylko wówczas, gdy urlop będzie regularny (coroczny) i odpowiednio długi (co najmniej 2-tygodniowy). Temu celowi służy dyspozycja przepisów art. 161 i 162 K.p., w myśl których pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo, a urlop może być podzielony na części jedynie na wniosek zainteresowanego. W razie jego "rozdrobnienia", co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Artykuł 153 K.p. wyróżnia dwa rodzaje urlopu w zależności od stażu pracownika, które można sklasyfikować jako:

• pierwszy urlop wypoczynkowy, tj. urlop w roku kalendarzowym podjęcia zatrudnienia (debiutu zawodowego), nabywany nawet w kilkunastu częściach (patrz pkt 3) oraz
   
• kolejny urlop wypoczynkowy, tj. coroczny urlop przysługujący w drugim i każdym następnym roku kalendarzowym zatrudnienia, aż do całkowitego zakończenia aktywności zawodowej w ramach stosunku pracy.

Absolwent szkoły wyższej podjął pierwsze zatrudnienie w życiu 1 listopada 2017 r. i od tego dnia nieprzerwanie pracuje. W roku debiutu zawodowego nabywał prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego według zasad omówionych w pkt. 3 niniejszego opracowania. W roku 2018, 2019 i obecnym nabył natomiast prawo do urlopów kolejnych (według zasad omówionych w pkt. 4 niniejszego opracowania). Podobnie w następnych latach kalendarzowych, o ile będzie zatrudniony w ramach stosunku pracy (u aktualnego bądź jakiegokolwiek innego pracodawcy), nabędzie prawo do urlopów kolejnych.

Prawo do urlopu w pierwszym roku pracy i tzw. urlopu "kolejnego" nabywa się według dwóch różnych zasad.