Świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy

Jeśli członek rodziny musi zrezygnować z pracy albo jej nie podejmuje, aby zaopiekować się innym niepełnosprawnym członkiem rodziny, może ubiegać się o świadczenie opiekuńcze, do którego zalicza się m.in. świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy.

Świadczenie pielęgnacyjne

Jedną z należności o charakterze opiekuńczym jest świadczenie pielęgnacyjne, które przysługuje:

• matce albo ojcu, 
   
• opiekunowi faktycznemu dziecka, 
   
• osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, 
   
• innym osobom, na których, zgodnie z przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności,

jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Tak stanowi art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Ustalając dalsze kryteria warunkujące otrzymanie świadczenia pielęgnacyjnego ustawodawca szczegółowo wskazał okoliczności, po zaistnieniu których świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje. Mogą one dotyczyć zarówno osoby sprawującej opiekę, jak i osoby wymagającej opieki. W pierwszym ze wskazanych przypadków świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do:

• emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, 
   
• specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna.

Świadczenie pielęgnacyjne ma bowiem być rekompensatą za rezygnację z pracy z uwagi na konieczność opieki nad osobą bliską, która jej wymaga.

Przy czym, TK w wyroku z dnia 26 czerwca 2019 r., sygn. akt SK 2/17 (Dz. U. poz. 1257), orzekł, że:

I) art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jest niezgodny z art. 71 ust. 1 zdanie drugie w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

II) przepis wymieniony w części I, w zakresie tam wskazanym, traci moc obowiązującą po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Z orzeczenia tego wynika, że przesłanki negatywnej do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego z dniem 9 stycznia 2020 r. nie stanowi okoliczność, iż osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Specjalny zasiłek opiekuńczy

Z prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego mogą skorzystać osoby, na których zgodnie z przepisami ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkowie, jeżeli:

• nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub 
   
• rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,

w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Negatywne przesłanki przyznania prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego oraz tryb postępowania w przypadku zbiegu uprawnień do różnych świadczeń zostały określone odpowiednio w art. 16a ust. 8 oraz art. 27 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Aby jednak otrzymać to świadczenie, łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę z założenia nie powinien przekraczać kwoty 764 zł. Z tym, że jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę przekracza kwotę uprawniającą daną osobę do specjalnego zasiłku opiekuńczego o kwotę niższą lub równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany (obecnie 95 zł), specjalny zasiłek opiekuńczy może być przyznany, o ile przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. W przypadku przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym specjalny zasiłek opiekuńczy już nie przysługuje.