Mąż (emeryt) na nieodpłatnym zleceniu w firmie żony

Chcę zawrzeć nieodpłatną umowę zlecenia z mężem (stanowić ona będzie dla niego jedyną pracę). Mąż od lutego br. przebywa na emeryturze powszechnej. Czy nieodpłatny charakter tej umowy będzie zwalniał mnie z obowiązku zgłoszenia go jako zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS?

Z tytułu zawarcia z mężem nieodpłatnej umowy zlecenia Czytelniczka zobowiązana będzie go zgłosić do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w ZUS. Z tym że będzie on im podlegał w sposób i na zasadach dotyczących osób współpracujących przy prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, a nie zleceniobiorców.

Zasadniczo w sytuacji, gdy przedsiębiorca zawiera umowę zlecenia z członkiem rodziny, z którym prowadzi wspólne gospodarstwo domowe, dla celów ubezpieczeń w ZUS osoba taka z tytułu wykonywania zlecenia podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca (nawet jeśli spełnia kryteria określone dla osób współpracujących z przedsiębiorcą, o których mowa w art. 8 ust. 11 ustawy systemowej). Wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia stanowi bowiem odrębny od współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej tytuł do ubezpieczeń społecznych (i zdrowotnego).

Sądzić więc można, że przedsiębiorca z tytułu zawarcia z małżonkiem (pozostającym z nim we wspólnym gospodarstwie domowym) umowy zlecenia w każdym przypadku zgłasza taką osobę do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS w sposób właściwy dla zleceniobiorców i na zasadach dotyczących tej grupy ubezpieczonych, rozlicza za taką osobę składki ubezpieczeniowe do ZUS. Nie dotyczy to jednak umowy zlecenia o charakterze nieodpłatnym.

Organ rentowy w piśmie z dnia 16 listopada 2017 r. stanowiącym odpowiedź na zapytanie naszego Wydawnictwa stwierdził, że: "(...) Współpraca między członkami rodziny przy prowadzeniu działalności może odbywać się zarówno na podstawie umowy, jak i bezumownie. Jeśli osoba spełnia (...) warunki (określone w art. 8 ust. 11 ustawy systemowej - przyp. red.), jest obejmowana ubezpieczeniami społecznymi jako osoba współpracująca, nawet w przypadku, gdy jej współpraca wynika z umowy o pracę (z wyjątkiem umów o pracę w celu przygotowania zawodowego) czy umowy, która nie skutkuje obowiązkiem ubezpieczeń (...). W przypadku, gdy osoba prowadząca działalność zawrze, np. ze współmałżonkiem umowę zlecenia, jest on objęty ubezpieczeniami społecznymi jako zleceniobiorca. (...) nieodpłatna umowa zlecenia nie jest tytułem do ubezpieczeń, jeśli jej nieodpłatny charakter wynika jasno z umowy. (...)".

W oparciu o wskazane stanowisko ZUS należy uznać, że jeżeli współmałżonek spełniający kryteria dla uznania go za osobę współpracującą z przedsiębiorcą wykonuje:

• odpłatną umowę zlecenia - podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w ZUS jako zleceniobiorca,
   
• nieodpłatną umowę zlecenia, która nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS - podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w ZUS jako osoba współpracująca.

Podobne stanowisko zajął Oddział ZUS w Lublinie w interpretacji indywidualnej z dnia 7 czerwca 2017 r., znak: WPI/200000/43/596/2017, w której wyjaśnił, iż w przypadku zawarcia przez przedsiębiorcę z małżonkiem nieodpłatnej umowy zlecenia obowiązek ubezpieczeń społecznych powstanie w związku z wykonywaniem przez małżonka współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej.

Zatem mąż Czytelniczki, spełniający kryteria dla uznania go za osobę współpracującą z tytułu pomocy w jej firmie w ramach nieodpłatnej umowy zlecenia, będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w ZUS jako osoba współpracująca, a nie jako zleceniobiorca. Czytelniczka powinna więc zgłosić go do tych ubezpieczeń na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia 05 11 X X.