Rozliczenie składek za rodzinę zatrudnioną w firmie

Za osoby współpracujące m.in. z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz z osobami korzystającymi z ulgi na start uważa się małżonka, dzieci (własne, drugiego małżonka i przysposobione), rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające. Uważa się je za współpracowników, o ile pozostają z przedsiębiorcą lub osobą korzystającą z ulgi na start we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności (art. 8 ust. 11 ustawy systemowej). Generalnie z tytułu współpracy członek rodziny osoby prowadzącej działalność gospodarczą lub korzystającej z ulgi na start podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu w ZUS.

Zgłoszenia współpracownika do ubezpieczeń w ZUS dokonuje przedsiębiorca na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia 05 11 X X.

Składki społeczne i zdrowotną do ZUS za rodzinę współpracującą przy prowadzeniu działalności opłaca osoba prowadząca działalność lub korzystająca z ulgi na start na zasadach i w sposób przewidziany dla przedsiębiorców opłacających składki społeczne na ogólnych zasadach. Podstawę wymiaru składek społecznych i zdrowotnej stanowi zadeklarowana kwota, ale dla:

• składek społecznych - nie może być ona niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych na dany rok kalendarzowy (w 2020 r. - 3.136,20 zł),
   
• składki zdrowotnej - nie niższa niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku (w 2020 r. - 4.026,01 zł).

Za osobę współpracującą podlegającą obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przedsiębiorca nalicza też składki na FP i FS (pod warunkiem że nie osiągnęła ona odpowiedniego wieku, tj. 55 lat - w przypadku kobiety lub 60 lat - w przypadku mężczyzny). Ustala je od kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (bez stosowania rocznego ograniczenia). Nie opłaca natomiast za nią składki na FGŚP.

Praca rodziny na umowie o pracę

Może się wydawać, że przedsiębiorca, który do pomocy w firmie zatrudni członka rodziny na podstawie umowy o pracę, zgłasza go do ubezpieczeń w ZUS jako pracownika. W konsekwencji na zasadach dotyczących tej grupy ubezpieczonych rozlicza za niego składki ubezpieczeniowe w ZUS. Na wyjątek od tej zasady wskazuje art. 8 ust. 2 ustawy systemowej, z którego wynika, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, to - dla celów ubezpieczeń w ZUS - jest on traktowany jako osoba współpracująca. Znajduje to potwierdzenie w orzecznictwie sądowym (patrz ramka). To oznacza, że za każdy miesiąc kalendarzowy osoba taka ma naliczone składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne na zasadach dotyczących osób współpracujących. Z tą jednak różnicą, że o ile z tytułu bezumownej współpracy przedsiębiorca nie nalicza za członka rodziny składki na FGŚP, to wymóg taki jest przewidziany w sytuacji zatrudnienia takiej osoby na podstawie umowy o pracę.

Zatrudnianie dziecka

W katalogu osób uznanych za współpracujące z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność ustawodawca wymienił m.in. dziecko przedsiębiorcy pozostające z nim we wspólnym gospodarstwie domowym oraz współpracujące przy prowadzeniu tej działalności. Za osobę taką nie uznaje się jednak dziecka, z którym przedsiębiorca (rodzic) zawarł umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego. Taka osoba podlega ubezpieczeniom w ZUS w sposób przewidziany dla pracowników młodocianych. Powinna więc zostać zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS z kodem tytułu ubezpieczenia 01 20 X X (tj. pracownik młodociany).

Praca rodziny na etacie w spółce

Za osobę współpracującą nie uważa się również współmałżonka jednego ze wspólników spółki zatrudnionego w niej na podstawie umowy o pracę. Taką osobę zgłasza się do ubezpieczeń w organie rentowym jako pracownika. Jest tak dlatego, że małżonek jednego ze wspólników spółki, który zawarł umowę o pracę z tą spółką, na gruncie przepisów ustawy systemowej nie jest traktowany jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności, lecz posiada status pracownika. Dla ustalenia tytułu do ubezpieczeń w ZUS takiej osoby nie ma znaczenia fakt, że pozostaje ona z jednym ze wspólników tej spółki w związku małżeńskim i prowadzi z nim wspólne gospodarstwo domowe. Ma ona bowiem zawartą umowę o pracę ze spółką, a nie z konkretną osobą prowadzącą pozarolniczą działalność.