Praca pomiędzy dobami pracowniczymi

Rozkład czasu pracy pracownika zatrudnionego na pełny etat w organizacji zmianowej przewiduje pracę w poniedziałek i wtorek od godz. 7⁰⁰ do 15⁰⁰, a w środę, czwartek i piątek od godz. 14⁰⁰ do 22⁰⁰. Choroba innego pracownika spowodowała, że pracownik został wezwany do pracy w środę na godz. 10⁰⁰ i pracował do 18⁰⁰. Jak rozliczyć pracę tego pracownika w środę?

Przepisy prawa pracy stanowią, że przy rozliczaniu czasu pracy należy stosować definicję doby pracowniczej. Różni się ona od doby astronomicznej.

Przez dobę pracowniczą rozumie się 24 godziny, poczynając od godziny rozpoczęcia pracy zgodnie z obowiązującym pracownika rozkładem czasu pracy (art. 128 § 3 pkt 1 K.p.). Przy czym pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 K.p.). Natomiast w razie przekroczenia przeciętnej normy tygodniowej mogą wystąpić nadgodziny średniotygodniowe. Ustalenia rodzaju występujących nadgodzin dokonuje się, porównując pracę faktycznie wykonaną z rozkładem czasu pracy danego pracownika. Nadgodziny średniotygodniowe zasadniczo można stwierdzić dopiero po zakończeniu danego okresu rozliczeniowego.

Za pracę w nadgodzinach pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie i dodatek, jeżeli nadgodziny nie zostaną zrekompensowane czasem wolnym.

W praktyce mogą wystąpić sytuacje, gdy pracownik na polecenie pracodawcy podejmuje pozarozkładową pracę po zakończeniu jednej, a przed rozpoczęciem drugiej doby pracowniczej, czyli w tzw. czarnej dziurze, np. z powodu choroby innego pracownika. Kwestia, jak zakwalifikować pracę w takich nadgodzinach, została rozstrzygnięta przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie udostępnionym naszemu Wydawnictwu w dniu 20 listopada 2013 r. Resort pracy uznał w nim, że: "(...) jeżeli praca (...) zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który objęty jest dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego, to powinna być ona zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Jeżeli natomiast praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który nie jest już objęty dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego (...), to praca taka powinna być (...) zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. (...)".

Biorąc pod uwagę powołane stanowisko Ministerstwa, praca wykonywana pomiędzy dobami pracowniczymi (w tzw. czarnej dziurze) powinna być kwalifikowana i rozliczona jako nadgodziny średniotygodniowe.