Społeczna Inspekcja Pracy (SIP)

Społeczna Inspekcja Pracy (dalej SIP) to pełniona przez pracowników służba społeczna powołana w celu zapewnienia przez pracodawców bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochrony wynikających z przepisów prawa pracy uprawnień pracowniczych.

Funkcję społecznego inspektora pracy może pełnić pracownik, który jest członkiem związku zawodowego i nie zajmuje stanowiska kierownika zakładu pracy lub stanowiska kierowniczego bezpośrednio jemu podległego. Może nim również zostać pracownik niebędący członkiem związku zawodowego, jednak za zgodą organizacji związkowej.

Społeczni Inspektorzy Pracy mają prawo:

• kontrolować stan budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych oraz procesy technologiczne z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy,
• kontrolować przestrzeganie przepisów prawa pracy, w tym postanowień układów zbiorowych i regulaminów pracy, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, młodocianych i osób niepełnosprawnych, urlopów i czasu pracy, świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
• uczestniczyć w kontroli przestrzegania w zakładzie pracy przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego,
• brać udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, zgodnie z przepisami prawa pracy,
• brać udział w analizowaniu przyczyn powstawania wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe i inne schorzenia wywołane warunkami środowiska pracy oraz kontrolować stosowanie przez zakłady pracy właściwych środków zapobiegawczych,
• uczestniczyć w przeprowadzaniu społecznych przeglądów warunków pracy,
• opiniować projekty planów poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy i planów rehabilitacji zawodowej oraz kontrolować realizację tych planów,
• podejmować działania na rzecz aktywnego udziału pracowników zakładów pracy w kształtowaniu właściwych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz oddziaływać na przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• wykonywać inne zadania określone w ustawie i w przepisach szczególnych.

Może także zwracać uwagę pracownikom na przypadki nieprzestrzegania przez nich przepisów bhp. Jeśli stwierdzi wystąpienie zagrożenia, które mogłoby spowodować wypadek przy pracy, ma on także prawo do wydania kierownikowi zakładu zalecenia usunięcia tego zagrożenia w wyznaczonym terminie. W razie niepodjęcia odpowiednich działań, jest uprawniony do wydania pisemnego zalecenia wstrzymania pracy danego urządzenia technicznego albo robót, o czym musi powiadomić organizacje związkowe. Od powyższych zaleceń pracodawca może wnieść sprzeciw do inspektora pracy.

Zakładowy Społeczny Inspektor Pracy wykonuje swoje obowiązki społecznie poza godzinami pracy. Jeśli zachodzi konieczność wykonywania czynności w godzinach pracy albo wzięcia udziału w naradach i szkoleniach, zachowuje prawo do wynagrodzenia. W sytuacji znacznego obciążenia zadaniami wynikającymi z pełnienia funkcji, na wniosek zakładowych organizacji związkowych, pracodawca może ustalić dla niego miesięczne wynagrodzenie zryczałtowane do wysokości nieprzekraczającej wynagrodzenia za 30 godzin pracy osoby pełniącej tę funkcję. Tylko w uzasadnionych przypadkach to wynagrodzenie może być podwyższone, nie może jednak przekroczyć wynagrodzenia za 60 godzin pracy.

Pracownik pełniący funkcję społecznego inspektora korzysta ze szczególnej ochrony stosunku pracy, która polega na tym, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pełniącym funkcję zarówno w czasie trwania mandatu oraz w okresie 1 roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Pracodawca, u którego utworzona została SIP, ma obowiązek założenia zakładowej księgi zaleceń i uwag przeznaczonej do zapisów społecznych inspektorów pracy.

Regulacje prawne:

• ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 567 ze zm.).