PODRÓŻE SŁUŻBOWE PRACOWNIKÓW

Pracodawca ma prawo wydać pracownikowi polecenie wykonania pracy poza stałym miejscem jej wykonywania, a ten, co do zasady, nie będzie mógł odmówić. Wyjątek stanowią sytuacje wskazane przepisami prawa, w tym np. w art. 178 K.p., zgodnie z którym pracownicy w ciąży oraz pracownikowi opiekującemu się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia nie wolno bez ich zgody delegować poza stałe miejsce pracy albo sytuacje przewidziane w art. 210 K.p.

Wykonanie polecenia odbycia podróży służbowej należy do obowiązków pracownika, ale nie oznacza, że powinno się odbyć na jego koszt. Podejmując zatrudnienie pracownik godzi się na wykonywanie pracy w konkretnym, wskazanym w umowie miejscu i decyduje się na ponoszenie ewentualnych wydatków związanych z dojazdem do tej, konkretnej lokalizacji. Zdaniem Sądu Najwyższego wykonywanie pracy w uzgodnionym przez strony "miejscu pracy" pracownika nie rodzi obowiązku płacenia takiemu pracownikowi diet (por. wyrok SN z 1 kwietnia 1985 r., sygn. akt I PR 19/85, OSP 1986/3/46). Zatem a contrario, wykonywanie pracy w miejscu nieuzgodnionym taki skutek wywoła.

Obowiązek zwrotu kosztów wynika ze stanowczej treści art. 77⁵ K.p. stanowiącego o należnościach z tytułu podróży służbowych. Zgodnie z nim, pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się jego siedziba lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową (art. 77⁵ § 1 K.p.). Równie stanowczy jest przepis § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. poz. 167), dalej rozporządzenia, w myśl którego z tytułu podróży krajowej oraz podróży zagranicznej, odbywanej w terminie i miejscu określonym przez pracodawcę, pracownikowi przysługują: diety, zwrot kosztów (przejazdów, dojazdów środkami komunikacji miejscowej, noclegów, innych niezbędnych udokumentowanych wydatków, określonych lub uznanych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb).

Rozporządzenie zasadniczo jest skierowane do pracodawców sfery budżetowej, ale ma zastosowanie także w innych przypadkach, jeżeli podmiot zatrudniający nie określi warunków wypłacania należności z tytułu podróży służbowej w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę (art. 77⁵ § 3 K.p.). Ponadto, zdaniem Sądu Najwyższego, przepisy rozporządzenia ustalają jedynie minimalny standard wszystkich świadczeń z tytułu podróży służbowych (diet oraz zwrotu kosztów przejazdów, noclegów i innych wydatków). Układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania albo umowa o pracę mogą zawierać inne. Przy czym w razie braku takich regulacji wewnętrznych lub uregulowania mniej korzystnego dla pracownika, zastosowanie będą miały przepisy rozporządzenia (por. wyrok SN z 3 marca 2016 r., sygn. akt II PK 3/15).

Pracownik ma obowiązek rozliczyć koszty związane z podróżą służbową w ciągu 14 dni (§ 5 rozporządzenia). Niedotrzymanie tego terminu nie może stanowić usprawiedliwienia dla zaniechania wypełnienia obowiązku wypłaty należnych świadczeń przez pracodawcę. Opóźnianie się przez zatrudnionego może jedynie być podstawą do jego zdyscyplinowania (zastosowania jednej z kar porządkowych, o których mowa w art. 108 K.p.), stanowi bowiem naruszenie obowiązków. Sąd Najwyższy w wyroku z 14 maja 2012 r. (sygn. akt II PK 230/11) stwierdził, iż z art. 77⁵ K.p. wynika, iż dieta z tytułu podróży służbowej przysługuje niezależnie od wynagrodzenia za pracę, a postanowienie regulaminu wynagradzania, w którym pracodawca pozbawia pracownika należnej diety za podróże służbowe jest nieważne.