NAGRODY I WYRÓŻNIENIA ORAZ PREMIE UZNANIOWE

Zgodnie z art. 105 K.p. pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości przyczyniają się szczególnie do wykonywania zadań zakładu, mogą być przyznawane nagrody i wyróżnienia. Nagroda, w odróżnieniu od premii jest świadczeniem fakultatywnym. Jej przyznanie zależy tylko i wyłącznie od woli pracodawcy, czyli od złożonego przez niego oświadczenia (por. wyrok z 9 lipca 1998 r., sygn. akt I PKN 235/98, OSNP 1999/15/488). Nie ma żadnych reguł jej nabycia i dlatego, w przeciwieństwie do premii, nie ma ona charakteru roszczeniowego (nabiera takiego dopiero po złożeniu przez pracodawcę oświadczenia o jej przyznaniu).

Niestety w praktyce w przepisach wewnątrzzakładowych istnieje chaos terminologiczny. Premie są nazywane nagrodami, nagrody premiami, a najczęściej, bez względu na swój charakter, świadczenia te są określane terminem "premia uznaniowa". W konsekwencji nie zawsze nazwa świadczenia będzie odzwierciedlała jego charakter, tymczasem jego ustalenie jest istotne dla obliczania innych świadczeń ze stosunku pracy np. wynagrodzenia urlopowego.

Zgodnie z wyrokiem SN z 20 lipca 2000 r. (sygn. akt I PKN 17/00, OSNP 2002/3/77), jeżeli tzw. "premia uznaniowa" nie ma charakteru roszczeniowego, to nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia w rozumieniu art. 172 K.p. oraz w § 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. nr 2 poz. 14 z późn. zm.), dalej rozporządzenia urlopowego, oraz w pojęciu "innych świadczeń ze stosunku pracy", o których mowa w tym drugim przepisie.

Pracodawca przy ustalaniu charakteru premii nie powinien więc sugerować się nazwą tego świadczenia, a brać pod uwagę przede wszystkim jego charakter, uwzględniając przy tym poglądy orzecznictwa, w tym ten wyrażony w wyroku z 5 grudnia 2016 r. (sygn. akt III PK 30/16, OSNP 2018/2/15). Zgodnie z nim świadczenie pieniężne nazwane w zakładowych przepisach płacowych (albo w umowie o pracę) "premią uznaniową", które jest wypłacane pracownikowi systematycznie, w regularnych odstępach czasu, za zwyczajne wykonywanie obowiązków służbowych, a więc w szczególności za sumienne i staranne wykonywanie pracy (art. 100 § 1 K.p.), w oderwaniu od przesłanek nagrody określonych w art. 105 K.p., jest składnikiem wynagrodzenia za pracę (w szczególności wynagrodzenia urlopowego), a to oznacza, że pracownikowi przysługuje roszczenie o jego wypłatę.