Nowa ustawa o aktywności zawodowej

Obecnie obowiązująca ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy ma blisko 20 lat. Tworzona była w całkiem innych warunkach gospodarczych, w związku z czym na przestrzeni lat wielokrotnie ją nowelizowano. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy o aktywności zawodowej. Ma ona zastąpić ustawę o promocji zatrudnienia (...). Jej regulacje mają uwzględniać obecną sytuację społeczno-gospodarczą i odpowiadać na nowe wyzwania rynku pracy.

Wejście w życie przepisów ustawy o aktywności zawodowej będzie realizacją części kamienia milowego nr A51G dla reformy pn. A4.1 Efektywne instytucje na rzecz rynku pracy, zapisanej w Krajowym Planie Odbudowy i Zwiększania Odporności.

Nowe zadania urzędów pracy

Dotychczasowy system funkcjonowania urzędów pracy i aktywizacji bezrobotnych nie odpowiada na aktualne potrzeby rynku pracy. Projektowana ustawa o aktywności zawodowej (druk nr UD399 z wykazu RCL - obecnie projekt ustawy znajduje się na etapie opiniowania) zawiera nowe regulacje dotyczące publicznych służb zatrudnienia oraz aktywnych polityk rynku pracy, które mają na celu usprawnienie działania publicznych służb zatrudnienia, co przyczyni się do zwiększenia aktywności zawodowej.

Określając szczegółowo działania urzędów pracy, zaproponowano uelastycznienie procesu udzielania pomocy klientom i większą swobodę PUP w indywidualizacji tej pomocy. Nowością ma być możliwość uzyskania przez bezrobotnego pomocy także w innym urzędzie pracy niż miejsce jego rejestracji. Możliwe ma być kierowanie bezrobotnego do przedsiębiorców niezatrudniających pracowników, celem realizacji form pomocy. Zmianie ma też ulec definicja bezrobotnego, co umożliwiłoby rejestrację w urzędzie pracy osobie, która jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym albo zależnym nieruchomości rolnej (w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego) o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub podlegającej ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe.

Wprowadzony ma zostać tzw. pakiet aktywizacyjny, który będzie polegał na łączeniu kilku form pomocy kierowanych do jednego bezrobotnego.

Nowe formy pomocy

W projektowanej ustawie zrezygnowano z niektórych form wsparcia aktywizacji osób bezrobotnych, takich jak np. bon zatrudnieniowy, bon stażowy czy pożyczka szkoleniowa. Spowodowane jest to małym zainteresowaniem tymi formami pomocy. W ich miejsce mają być wprowadzone inne formy pomocy. Jedną z nich jest tzw. bon na kształcenie ustawiczne zarówno dla osób pracujących, jak i bezrobotnych. Ponadto zaproponowano wprowadzenie instrumentów dla rodzin i dla kobiet powracających na rynek pracy, które przyczynią się do zachowania równowagi między życiem rodzinnym i zawodowym.

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zaproponowało instrument wsparcia w postaci grantu na pracę zdalną. Ma on być przyznawany dla skierowanego bezrobotnego rodzica powracającego na rynek pracy, posiadającego co najmniej jedno dziecko w wieku do 18. roku życia, lub bezrobotnego sprawującego opiekę nad osobą zależną. Grant przysługiwałby w kwocie nie wyższej niż 3-krotność minimalnego wynagrodzenia.

Zmiany w odbywaniu staży i w szkoleniach

Projekt przewiduje zmiany w zakresie staży odbywanych przez osoby bezrobotne. Jedna z nich dotyczy rezygnacji z różnicowania długości stażu w zależności od wieku - obecnie młodzi bezrobotni mają prawo do dłuższego stażu, trwającego nawet do roku.

Zaproponowano też skrócenie czasu odbywania stażu przez bezrobotnego - miałby on trwać od 3 do 6 miesięcy. W opinii ustawodawcy jest to wystarczający czas, aby bezrobotny nabył wiedzę i umiejętności, zaś pracodawca poznał potencjał stażysty i mógł zdecydować o jego dalszym zatrudnieniu.

Projekt zawiera możliwość realizacji przez osoby bezrobotne stażu w formie zdalnej w maksymalnym wymiarze 50% czasu odbywania stażu.

W celu silniejszego powiązania stażu z zatrudnieniem możliwość zorganizowania stażu dla bezrobotnych ma zostać uzależniona od deklaracji zatrudnienia bezrobotnego po odbytym stażu przez okres co najmniej równy okresowi stażu. Zapisy te są zgodne z postulatami urzędów pracy i partnerów społecznych. Ustawodawca chce też wprowadzić sankcję dla przedsiębiorców w postaci pozbawienia możliwości przyjęcia stażysty przez okres roku dla organizatora stażu, który przerwie jego realizację bez uzasadnionej przyczyny lub nie dotrzyma obowiązku zatrudnienia absolwenta stażu.

Projektowana ustawa zakłada również zmiany dotyczące udzielania pomocy z Krajowego Funduszu Szkoleniowego (KFS).

Proponowane jest zwiększenie dostępności środków - z pomocy na kształcenie ustawiczne mogłyby skorzystać wszystkie podmioty odprowadzające składki na Fundusz Pracy lub z nich zwolnione na mocy prawa. Skutkowałoby to objęciem wsparciem także samozatrudnionych oraz podmioty ustawowo zwolnione z tego obowiązku.

Obecnie z KFS mogą korzystać tylko pracodawcy zatrudniający pracowników na podstawie Kodeksu pracy. Projekt ustawy zakłada rozszerzenie kategorii osób pracujących, które mogą skorzystać z kształcenia ustawicznego finansowanego z KFS, o osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych.

Ze środków KFS nie będzie można finansować szkoleń zawodowych, które są zobowiązani zapewnić pracodawcy na mocy innych przepisów, a także edukacji już finansowanej ze środków Funduszu Pracy.

Ponadto ma zostać zmniejszony limit dofinansowania - wsparcie do wysokości 50% kosztów kształcenia ustawicznego, co do zasady, będą mogły otrzymać wszystkie podmioty, a z pomocy do wysokości 70% kosztów będą mogły skorzystać mikropodmioty, u których w dniu złożenia wniosku będzie zatrudnionych mniej niż 10 osób. Obniżeniu miałaby też ulec z 300% do 200% przeciętnego wynagrodzenia kwota, jaką można przyznać rocznie na jednego uczestnika kształcenia ustawicznego.

Prace interwencyjne

W zakresie prac interwencyjnych zaproponowano wprowadzenie jednego rodzaju prac interwencyjnych z okresem do 12 miesięcy refundacji i okresem zatrudnienia po okresie refundacji trwającym przez połowę okresu, przez który przysługiwała refundacja. Aktualnie prace interwencyjne, w zależności od decyzji PUP, mogą trwać do 6, 12, 18, 24 miesięcy lub do 4 lat. Bezrobotni powyżej 50. roku życia mogą korzystać z prac interwencyjnych w wydłużonym okresie, tj. przez 24 miesiące (48 miesięcy, gdy refundacja następuje za co drugi miesiąc). Poza tym planowana jest rezygnacja ze zróżnicowania wymiaru czasu pracy - ma zostać wprowadzony pełny wymiar czasu pracy.