WSTĘP

Prowadzenie procesów jest nieodłącznym elementem prowadzenia działalności gospodarczej w ramach, której zatrudnia się pracowników. W sporach pracowniczych orzekają sądy powszechne i Sąd Najwyższy. Ten drugi jest jednak sądem prawa i niezwykle wygórowane wymogi jakie stawiane są skargom kasacyjnym sprawiają, że z reguły trzeba się liczyć z tym, że spór ograniczy się do dwuinstancyjnego postępowania przed sądem powszechnym.

Sądy pracy są wyodrębnionymi organizacyjnie wydziałami sądów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych. Zadaniem sądów pracy jest rozpoznawanie wszystkich spraw sądowych, w których źródłem roszczeń jest stosunek pracy łączący pracownika i pracodawcę. Sprawy te rozpoznawane są przez sąd pracy niezależnie od tego jaka była podstawa nawiązania stosunku pracy (umowa o pracę, powołanie, mianowanie, wybór) oraz w jakiej formie organizacyjnej działa pracodawca (osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna, jednostka samorządowa lub Skarbu Państwa). Sądy pracy najczęściej funkcjonują w ramach wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych, rozpoznając tak sprawy pracownicze, jak i sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Sprawy z zakresu prawa pracy to:

1) roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane,

2) ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy,

3) roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy,

4) odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Prowadzone przed sądem postępowanie z powództwa pracownika lub pracodawcy, mające doprowadzić do wydania wyroku, to postępowanie rozpoznawcze. Po jego zakończeniu następuje druga faza, czyli postępowanie egzekucyjne. Egzekucję w większości przypadków prowadzi komornik, najczęściej już bez udziału sądu (poza nadzorami nad egzekucją i rozstrzyganiem skarg na czynności komornika). W niektórych sprawach to sąd jest organem egzekucyjnym - przede wszystkim w zakresie egzekucji czynności niezastępowanych np. przywrócenia do pracy.

Do 2019 r. postępowania z zakresu prawa pracy toczyły się wyłącznie w procesie. Ustawą z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1043) wprowadzono do procedury postępowanie nieprocesowe w sprawach pracowniczych, ale dotyczy ono wyłącznie tych jednostkowych sytuacji, gdy pracownik wystąpił z pozwem przeciwko pracodawcy o wydanie świadectwa pracy i okazuje się, że pracodawca nie istnieje albo z innych przyczyn wytoczenie przeciwko niemu powództwa jest niemożliwe. Sąd rozpoznaje wówczas żądanie w postępowaniu nieprocesowym jako żądanie ustalenia uprawnienia do otrzymania świadectwa pracy (art. 477^1a K.p.c.).