Podstawa wymiaru składek pracownika wykonującego umowy cywilne u własnego pracodawcy

Umowa zlecenia (także umowa o dzieło) zawarta z własnym pracodawcą lub wykonywana na rzecz własnego pracodawcy uważana jest, dla celów ubezpieczeń w ZUS, za umowę o pracę. Dlatego też stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych wszystkich ryzyk i ubezpieczenia zdrowotnego. Pracodawca nie dokonuje dodatkowego zgłoszenia takiego pracownika do ubezpieczeń. W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uwzględnia łączny przychód z umów o pracę i zlecenia (art. 18 ust. 1a i art. 20 ust. 1 ustawy o sus) i od tej kwoty rozlicza składki, wykazując je w jednym bloku raportu ZUS RCA, z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 X X. Z kolei podstawę wymiaru składki zdrowotnej ustala od łącznego przychodu z obydwu umów, po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika, z tym że składkę zdrowotną oblicza odrębnie i po zsumowaniu wpisuje łącznie we wskazanym wyżej raporcie.

W przypadku gdy umowa zlecenia (także o dzieło) jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy, musi on posiadać informację o wysokości przychodu z tej umowy i jego wypłacie przez podmiot zewnętrzny. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r. (sygn. akt III UK 22/11, OSNP 2012/21-22/266): "(...) nie można kwalifikować jako naruszenia konstytucyjnych gwarancji w zakresie ochrony danych osobowych oraz obrazy dóbr osobistych sytuacji zasięgania wiedzy o przychodach pracownika dla realizacji ustawowych obowiązków podmiotu zwracającego się o takie informacje (w tym przypadku - obowiązków płatnika składek, określonych w przepisach ustawy systemowej).

(...) pracodawca ma prawo domagania się tego rodzaju informacji przede wszystkim od samego pracownika w ramach trójstronnego stosunku ubezpieczeń społecznych łączącego ubezpieczonego, płatnika składek oraz organ rentowy. Funkcjonowanie tego stosunku wiąże się między innymi ze spełnieniem przez płatnika nałożonych nań przez ustawodawcę zadań w zakresie obliczania i opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia pracownika, także pracownika, o jakim mowa w art. 8 ust. 2a u.s.u.s. (...)".

Uwaga! Zadań, które nakłada na płatnika składek ustawa o sus nie można jednak przekładać na obowiązki płatnika wynikające z ustawy o pdof. Dla celów podatkowych umowa o pracę i umowa zlecenia stanowią odrębne źródła przychodów (art. 10 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o pdof). W związku z tym, że pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia z umowy zlecenia, zaliczkę na podatek dochodowy pobiera tylko od przychodów ze stosunku pracy na zasadach określonych w art. 32 ustawy o pdof. Przy ustalaniu tej zaliczki ma prawo odliczyć faktycznie pobrane ze środków pracownika składki na ubezpieczenia społeczne (w tym naliczone od przychodu z umowy zlecenia).