Wstępne badania lekarskie

Obowiązek przeprowadzenia badań profilaktycznych

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

• osoby przyjmowane do pracy,
• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby, które:

• są przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą,
• są przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy i posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, pod warunkiem, że nie są przyjmowane do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Uwaga! Jeżeli zaistnieją podstawy do tego, aby kandydata na pracownika nie wysyłać na badania wstępne, powinien on dostarczyć aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku oraz skierowanie na badanie, które było podstawą wydania tego orzeczenia.

Przepisy uzależniają honorowanie zaświadczenia lekarskiego, wystawionego na podstawie przeprowadzonych badań wstępnych, od długości przerwy zaistniałej pomiędzy rozwiązaniem lub wygaśnięciem poprzedniego stosunku pracy a przyjęciem do pracy (u tego samego albo innego pracodawcy).

W takim przypadku dostarczenie przez pracownika samego zaświadczenia lekarskiego jest niewystarczające. Wraz z nim zatrudniony powinien doręczyć skierowanie na badania, które otrzymał gdy się na nie udawał. Jest to bardzo ważne, ponieważ dokument potwierdzający zdolność pracownika do wykonywania pracy został wydany na podstawie właśnie tego skierowania (badanie zostało przeprowadzone pod kątem wskazanych w nim zagrożeń). W nowym zakładzie pracy mogą wystąpić inne lub dodatkowe zagrożenia, które nie zostały w poprzednim uwzględnione, a to powoduje, że zaświadczenie lekarskie nie będzie właściwe i w związku z tym, nie będzie mogło zostać wykorzystane.

Zatrudniona księgowa otrzymała propozycję pracy w innym zakładzie, z wyższym wynagrodzeniem i postanowiła z niej skorzystać. W nowym miejscu także będzie wykonywała pracę księgowej, ale bardzo często będzie musiała sięgać po dokumenty klientów wchodząc na 1,5 metrową drabinę (praca na wysokości). W poprzednim skierowaniu na badania zagrożenie w postaci pracy na wysokości nie zostało wyszczególnione, dlatego skierowanie jej na badania wstępne jest konieczne.

Uwaga! Przy obliczaniu terminu wskazanego w dniach, mija on wraz z upływem ostatniego dnia. W omawianym przypadku, nastąpi to wraz z upływem 30. dnia, nawet gdyby okazał się on dniem wolnym od pracy.

Umowa z placówką medycyny pracy na wykonanie badań profilaktycznych

Brak aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego zdolność do pracy na określonym stanowisku w warunkach opisanych w skierowaniu na badania lekarskie powoduje niemożność dopuszczenia zatrudnionego do wykonywania obowiązków pracowniczych. Badania, o których mowa, zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 437) są wykonywane na podstawie pisemnej umowy zawartej pomiędzy podmiotem zobowiązanym do ich zapewnienia (pracodawcą) a podstawową jednostką służby medycyny pracy. Kontrakt taki powinien zostać zawarty co najmniej na rok i określać m.in.:

• strony umowy oraz osoby objęte świadczeniami z tytułu umowy,
• zakres opieki zdrowotnej, który w odniesieniu do pracowników powinien obejmować co najmniej te rodzaje świadczeń, do których zapewnienia pracodawca jest obowiązany na podstawie Kodeksu pracy, ustawy o służbie medycyny pracy i przepisów wydanych na ich podstawie,
• warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych, a w szczególności: sposób rejestracji osób objętych umową, organizację udzielania świadczeń, tryb przekazywania zaświadczeń lekarskich o zdolności do pracy bądź nauki oraz sposób podania tych informacji do wiadomości zainteresowanych,
• sposób kontrolowania przez pracodawcę wykonywania postanowień umowy,
• obowiązki pracodawcy wobec podstawowej jednostki służby medycyny pracy.

W myśl art. 13 ustawy o służbie medycyny pracy, pracodawca, działając w porozumieniu z przedstawicielami pracowników, ma prawo wyboru podstawowej jednostki służby medycyny pracy. Przepisy nie zabraniają zawarcia umowy z więcej niż jedną jednostką służby medycyny pracy. Zawarcie kilku umów przy więcej niż jednym oddziale będzie korzystne nie tylko dla pracodawcy (ze względów ekonomiczno-organizacyjnych), ale również wygodniejsze dla pracowników.

Skierowanie na badanie

Zakres wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich pracowników, o których mowa w art. 229 § 1, 2 i 5 K.p., tryb ich przeprowadzania oraz sposób dokumentowania i kontroli tych badań został określony w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 607), dalej rozporządzeniu w sprawie badań profilaktycznych. Badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę.

W myśl § 4 ust. 1a rozporządzenia w sprawie badań profilaktycznych, skierowanie na badanie jest wydawane w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania. Tymczasem zgodnie z treścią rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej, jeden egzemplarz skierowania należy wpiąć do akt osobowych. Biorąc do tego pod uwagę, że dokument ten otrzymuje także lekarz medycyny pracy, należy przyjąć, że w sumie powinno ich być trzy.

Skierowanie na badania zawiera:

• określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,
• w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowisko pracy - określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona (w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu),
• w przypadku pracowników - określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony,
• opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Wzór skierowania na badania lekarskie stanowi załącznik nr 3a do rozporządzenia w sprawie badań profilaktycznych.