Pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia

Przepisy bhp nakładają na pracodawcę obowiązek przeprowadzania na swój koszt badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrowania i przechowywania wyników tych pomiarów, jak również udostępniania ich pracownikom oraz organom kontrolnym (art. 227 § 1 pkt 2 K.p.). Obowiązek ten powinien być realizowany zgodnie z zasadami określonymi w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 419 ze zm.).

Pracodawca wskazuje czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się badania i pomiary, po przeprowadzeniu rozpoznania źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania pracy, które mają wpływ na poziom stężeń lub natężeń tych czynników lub na poziom narażenia na oddziaływanie tych czynników, ze szczególnym uwzględnieniem:

• rodzaju tych czynników oraz ich właściwości,
• procesów technologicznych i ich parametrów,
• wyposażenia technicznego, w tym maszyn, urządzeń, instalacji i narzędzi, które mogą być źródłem emisji czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem wyników pomiarów tej emisji dostarczanych przez producentów,
• środków ochrony zbiorowej i danych dotyczących ich użytkowania,
• organizacji pracy i sposobu wykonywania pracy,
• rzeczywistego czasu narażenia na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem obowiązującego u pracodawcy systemu i rozkładu czasu pracy.

Uwaga! Pracodawca jest zobligowany do konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami, w trybie przyjętym u danego pracodawcy, działań dotyczących:

• rozpoznania i typowania czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
• wykonywania badań, pomiarów i pobierania próbek tych czynników na stanowisku pracy.

Pierwsze badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy pracodawca powinien wykonać nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych i pyłowych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy zostały określone w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz. 1286 z późn. zm.). Kolejnych badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia występującego w środowisku pracy nie przeprowadza się, jeżeli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych badań i pomiarów (wykonanych w odstępie co najmniej 2 lat, a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub substancji reprotoksycznej - co najmniej 6 m-cy) nie przekroczyły 0,1 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia. W pozostałych przypadkach kolejne czasokresy przeprowadzania badań i pomiarów są uzależnione od poprzednich wyników.

W przypadku występowania w środowisku pracy szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego lub pyłu, niebędącego czynnikiem rakotwórczym lub mutagennym lub substancją reprotoksyczną, badania i pomiary przeprowadza się:

• co najmniej raz na 2 lata - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia,
• co najmniej raz w roku - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia.

W przypadku występowania w środowisku pracy szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego określono wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego, pracodawca wykonuje we własnym zakresie pomiary ciągłe stężenia tego czynnika.

Badania i pomiary w przypadku występowania w środowisku pracy czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub substancji reprotoksycznej przeprowadza się:

1) co najmniej raz na 6 miesięcy - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego lub substancji reprotoksycznej powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia,

2) co najmniej raz na 3 miesiące - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego lub substancji reprotoksycznej powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia.

Wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy pracodawca powinien udostępniać lekarzowi sprawującemu profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Do obowiązków pracodawcy należy również prowadzenie rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy oraz bieżące wpisywanie do karty badań i pomiarów - wyników badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia.

Rejestry oraz karty, o których mowa powyżej, należy przechowywać przez 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu. Dokumenty zawierające wyniki badań i pomiarów wpisane do rejestru oraz karty należy niezwłocznie udostępniać na pisemne żądanie pracownika, byłego pracownika, ich przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Osoby te mogą wystąpić o sporządzenie wyciągów, odpisów lub kopii dokumentacji.