Konsultacje w zakresie bhp

Informowanie i przeprowadzanie konsultacji z pracownikami, a także promowanie dialogu społecznego należy w Unii Europejskiej do najważniejszych form polityki społecznej. Jednym w przejawów tej polityki było wdrożenie dyrektywy 2002/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2002 r. ustanawiającej ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej (Dz. U. UE L nr 2002.80.29). Pracodawca jest obowiązany konsultować wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy z pracownikami lub ich przedstawicielami. Zadaniem dialogu pomiędzy pracodawcą a pracownikami ma być wzrost wzajemnego zaufania i przyczynienie się do podniesienia poziomu pracowniczej efektywności, a także poprawy warunków bhp, zwłaszcza przepis art. 11 Dyrektywy Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391/EWG).

Stosownie do postanowień art. 237^11a § 1 K.p., pracodawca - niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników - jest zobowiązany do konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczących:

• zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji chemicznych i ich mieszanin, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników,
• oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku,
• tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy, a także wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,
• przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,
• szkolenia pracowników w dziedzinie bhp.

Z treści powyższego przepisu wynika, że zakres przedmiotowy uprawnień konsultacyjnych pracowników jest bardzo szeroki. Ustawodawca wskazał, iż konsultacje dotyczą wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, jedynie dla przykładu wymieniając 5 rodzajów działań. Można zatem uznać, że są to sprawy szczególnie istotne, ale przedsięwzięcia tego typu nie ograniczają się tylko do nich. W przepisach wykonawczych do działu dziesiątego Kodeksu pracy także przewiduje się uprawnienia konsultacyjne pracowników, między innymi w zakresie szkolenia pracowników, jak i badań oraz pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Co do zasady stroną reprezentującą pracowników podczas konsultacji przeprowadzanych z pracodawcą jest zakładowa organizacja związkowa lub osoby przez nią wybrane. Jeżeli natomiast została powołana komisja bhp (na mocy art. 237¹² K.p.), a więc u pracodawcy zatrudniającego powyżej 250 pracowników, konsultacje te, zgodnie z art. 237^11a § 5 K.p., powinny być przeprowadzane w ramach tej komisji.

W myśl art. 237^13a K.p., przedstawiciele pracowników, o których mowa powyżej, są wybierani przez zakładowe organizacje związkowe, a jeżeli u pracodawcy takie organizacje nie działają - przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy. Oznacza to zatem, że pracownicy sami wybierają swoich przedstawicieli w sytuacji, gdy u pracodawcy nie działają żadne organizacje związkowe, i że o trybie wyborów decydują sami pracownicy, nie zaś pracodawca.

W zakładach pracy prowadzących działalność gospodarczą, zatrudniających co najmniej 50 pracowników, na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz. U. nr 79, poz. 550 z późn. zm.), dalej ustawy konsultacyjnej, pracodawca powinien powołać tzw. radę pracowników, w skład której wchodzą pracownicy wybrani w wyborach zorganizowanych przez pracodawcę. Trzeba tu jednak wyraźnie zaznaczyć, że konsultacje z pracownikami, będąc aktem dwustronnym, zakładającym wymianę poglądów, nie ograniczają pracodawcy w podjęciu ostatecznych decyzji (obowiązek pracodawcy przeprowadzenia konsultacji jest obowiązkiem tzw. starannego działania, a nie rezultatu). Oznacza to, że pracodawca zobowiązany jest jedynie do prawidłowego przeprowadzenia procesu konsultacji celem poznania opinii pracowników lub ich przedstawicieli. Konsultacja w rozumieniu art. 237^11a K.p. nie oznacza więc dla pracowników lub ich przedstawicieli prawa do współdecydowania z pracodawcą w sprawach bhp, wykracza jednak poza prawo do informacji i jest czymś więcej, niż tylko prawem wyrażania własnych opinii.