Bhp a umowy cywilnoprawne

Umowa zlecenia, uregulowana w art. 734-751 K.c., to jedna z najatrakcyjniejszych dla pracodawców form zatrudnienia, bowiem zgodnie z art. 353¹ K.c., umożliwia stronom tej umowy ułożenie stosunku prawnego według swego uznania, jedynie pod warunkiem, że jego treść lub cel nie sprzeciwiają się właściwości (naturze) stosunku prawnego, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 5 K.c.). Z uwagi na fakt, że do tej umowy nie mają zastosowania przepisy Kodeksu pracy, osobie wykonującej zlecenie przysługują tylko takie prawa, jakie bezpośrednio wynikają z treści umowy.

Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 304 § 1 K.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o jakich mowa w art. 207 § 2 K.p., także osobom fizycznym wykonującym pracę na podstawie innej niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, jak również osobom prowadzącym działalność gospodarczą na własny rachunek w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Ponadto, zgodnie z art. 304 § 3 K.p., obowiązki określone w art. 207 § 2 K.p. stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:

• na innej podstawie niż stosunek pracy,
• prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.

Przepisy bhp nie rozstrzygają, w jaki sposób obowiązek ten powinien zostać zrealizowany. Niewątpliwie jednak, jeżeli rodzaj wykonywanej pracy oraz występujące w jej trakcie zagrożenia są tak znaczne, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bhp, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. To samo może dotyczyć zapewnienia takiej osobie odpowiednich (bezpiecznych) narzędzi pracy, środków ochrony indywidualnej czy zbiorowej itp. Z uwagi na to, że omawiane kwestie wiążą się przeważnie z mniejszymi lub większymi kosztami, warto od razu uregulować je w zawartej ze zleceniobiorcą umowie.

Należy również zaznaczyć, że nie tylko na zleceniodawcy ciążą obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Trzeba bowiem przypomnieć, że zgodnie z art. 304¹ K.p., obowiązki, o których mowa w art. 211 K.p. (podstawowe obowiązki pracownika, m.in. obowiązek poddawania się profilaktycznym badaniom lekarskim) w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę albo inny podmiot organizujący pracę, a także na osobach prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę bądź też inny podmiot organizujący pracę.

Czy w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. zlecenia) pracodawca powinien zapewnić szkolenie bhp i badania profilaktyczne?

W przypadku zleceniobiorców z przepisów nie wynika wprost obowiązek kierowania ich na badania profilaktyczne, o których mowa w art. 229 K.p., bądź zapewnienia im szkoleń w dziedzinie bhp, jednakże w przypadku występowania szczególnych zagrożeń związanych z realizacją tej umowy (np. praca na wysokości itp.) warto, aby zleceniodawca dopełnił takich starań.

Zleceniodawca może również zawrzeć stosowne zapisy w umowie zlecenia, które przerzucą te obowiązki oraz związane z nimi koszty bezpośrednio na zleceniobiorcę.