Osoba prowadząca działalność nierejestrową bez ubezpieczeń i składek

Chcę rozpocząć prowadzenie jednoosobowo niewielkiej działalności. Jakie warunki powinienem spełnić, aby nie zgłaszać rozpoczęcia prowadzenia tej działalności w CEIDG oraz w ZUS?

Możliwość prowadzenia działalności bez konieczności jej rejestrowania w CEIDG wymaga od Czytelnika spełnienia odpowiednich warunków. Zostały one określone w art. 5 Prawa przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236 ze zm.), który wskazuje, że działalności gospodarczej nie stanowi działalność wykonywana przez osobę fizyczną:

• której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę i
• która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

W 2025 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4.666 zł. Zatem w 2025 r. z obowiązku rejestrowania działalności gospodarczej jest zwolniona osoba, której limit przychodu należnego z tej działalności w żadnym miesiącu nie przekroczy kwoty 3.499,50 zł (4.666 zł × 75%).

Jeżeli przychód należny z działalności nieewidencjonowanej przekroczy w danym miesiącu określony dla niej próg, wówczas taka działalność staje się działalnością gospodarczą. Następuje to począwszy od dnia, w którym został przekroczony wspomniany limit. W takim przypadku osoba ją wykonująca musi dokonać stosownej rejestracji działalności gospodarczej, czyli m.in. złożyć w ciągu 7 dni wniosek o wpis do CEIDG.

Z możliwości prowadzenia firmy bez konieczności jej rejestracji zostali wykluczeni wspólnicy spółki cywilnej. Poza tym nie jest to także możliwe w przypadku działalności, która wymaga uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej.

Osoba spełniająca warunki do prowadzenia działalności nieewidencjonowanej jest zwolniona nie tylko z obowiązków związanych ze zgłoszeniem takiej działalności w CEIDG. Nie jest ona też zobowiązana do zgłoszenia się jako przedsiębiorca do jakichkolwiek ubezpieczeń w ZUS, czyli społecznych ani zdrowotnego. Dla celów ubezpieczeń w ZUS nie jest ona bowiem traktowana jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 350). To oznacza, że prowadzenie takiej działalności nie powoduje obowiązku opłacania składek ubezpieczeniowych do ZUS.

Z uwagi na to, że osoba prowadząca działalność nieewidencjonowaną nie jest objęta z tego tytułu ubezpieczeniem zdrowotnym, nie może korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej w ramach NFZ. Aby taka osoba miała prawo do korzystania ze wspomnianych świadczeń, powinna:

• posiadać inny tytuł do ubezpieczeń (np. jako pracownik czy zleceniobiorca) lub
• być zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny (np. przez pracującego współmałżonka).

Jeśli taka osoba nie posiada własnego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego ani nie może być zgłoszona do niego jako członek rodziny, wtedy może zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego na zasadzie dobrowolności - na podstawie umowy zawartej z NFZ (o ile ma miejsce zamieszkania w Polsce).

Na stronie serwisu rządowego Biznes.gov.pl zamieszczono informację, że jeżeli osoba wykonująca działalność nierejestrową wykonuje umowę o świadczenie usług lub umowę zlecenia, to podlega ubezpieczeniom jako zleceniobiorca. Wówczas podmiot zawierający z taką osobą umowę pełni obowiązki płatnika składek ZUS i powinien odprowadzić składki. Takie stanowisko zostało potwierdzone też w piśmie Ministerstwa Rozwoju i Technologii udostępnionym naszemu Wydawnictwu w dniu 14 marca 2023 r. Czytamy w nim, że: "(...) zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych... i art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e) ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych... (Dz. U. z 2024 r. poz. 146 ze zm. - przyp. red.), jeśli dana osoba wykonuje pracę na podstawie np. umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, to umowa taka stanowi już tytuł do ubezpieczeń (...). Odpłatne świadczenie usług jest zawsze związane z zawarciem przez strony umowy cywilnoprawnej, nawet jeśli nie ma ona formy pisemnej (tzn. jest zawarta ustnie)".

Zatem osoba świadcząca usługi powinna być zgłoszona do ubezpieczeń i rozliczona w ZUS jako zleceniobiorca. Obowiązek zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń spoczywa na zleceniodawcy, który jest też zobowiązany do naliczania i opłacania składek za tę osobę.