Renta rodzinna po zmarłym rodzicu/opiekunie

W razie śmierci osoby, która w chwili śmierci:

• miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub
• spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń,

wskazani przez ustawodawcę członkowie jej rodziny mogą uzyskać prawo do renty rodzinnej.

Renta dla dzieci

Do uprawnionych do renty rodzinnej członków rodziny zmarłego ubezpieczonego/emeryta/rencisty, wymienionych w art. 67 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną, zaliczają się m.in.:

• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci (z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka), które:
• zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego/emeryta/rencisty, chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz
• nie miały one prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) albo jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd,

o ile spełniają warunki określone w art. 68 tej ustawy.

Z przywołanego przepisu wynika, iż:

• wskazane wcześniej dzieci mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia 16 lat lub - jeżeli przekroczyły ten wiek - do ukończenia nauki w szkole, z założenia jednak nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat życia,
• w przypadku gdy dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Natomiast bez względu na wiek z prawa do renty rodzinnej mogą korzystać dzieci, które stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy:

• przed ukończeniem 16. roku życia albo
• w trakcie nauki, przy czym nie później niż przed ukończeniem 25. roku życia.

Do końca wakacji

Z chwilą ustania danej okoliczności uprawniającej do renty rodzinnej, a więc m.in. z chwilą ukończenia przez dziecko nauki w szkole, świadczenie to już nie przysługuje.

Przy czym na uczące się ponad 16-letnie dziecko renta rodzinna przysługuje przez cały rok szkolny, w tym przez okres wakacji. Po zakończeniu danego roku szkolnego/akademickiego prawo do tego świadczenia ustaje zatem odpowiednio z końcem sierpnia lub września. Dla absolwentów liceum lub technikum, którzy po zdaniu matury zamierzają kontynuować naukę w szkole wyższej, te wakacje są dłuższe o jeden miesiąc. Aby jednak zachować ciągłość w prawie do renty rodzinnej, muszą oni spełnić pewne warunki.

Jeśli dziecko kontynuuje naukę lub rozpoczęło kolejny jej etap, może nadal pobierać rentę rodzinną, o ile fakt posiadania statusu ucznia lub studenta w odpowiednim czasie udokumentuje stosownym zaświadczeniem. Przykładowo:

• uczniowie szkół ponadpodstawowych, którzy pobierają rentę rodzinną z ZUS, powinni do końca września złożyć wniosek o dalszą wypłatę renty, załączając do niego zaświadczenie ze szkoły potwierdzające dalszą naukę,
• studenci powinni złożyć wniosek i zaświadczenie o kontynuowaniu nauki do końca października.

Dostarczenie tych dokumentów z opóźnieniem, np. odpowiednio w październiku lub listopadzie, skutkuje brakiem prawa do renty np. za wrzesień czy październik. Ponieważ, zgodnie z art. 133 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń, przyznane świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek w tej sprawie, renta rodzinna za minione miesiące przypadające po wakacjach po prostu przepada.

Zaświadczenia (a tym samym i wniosku) nie trzeba jednak składać ponownie, jeśli szkoła wydała je na cały okres trwania nauki (np. 5-letnie technikum). Wówczas bowiem ZUS będzie wypłacał rentę rodzinną przez cały ten okres, choć trzeba się liczyć z tym, iż organ rentowy w każdej chwili może sprawdzić, czy dziecko faktycznie nadal się uczy. Uczeń lub student, który przerwie naukę, musi jak najszybciej zawiadomić o tym ZUS. W przeciwnym razie nienależne świadczenie będzie musiał potem zwrócić wraz z odsetkami.

Renta dla przyszłego studenta

Na kwestię zachowania prawa do renty rodzinnej szczególnie muszą uważać tegoroczni maturzyści, którzy, tak jak wszyscy absolwenci szkół podstawowych i ponadpodstawowych, mają prawo z urzędu do tego świadczenia do końca sierpnia 2025 r. Jeśli z początkiem października 2025 r. rozpoczną oni dalszy etap nauki w szkole wyższej, mogą zachować ciągłość w wypłacie renty rodzinnej, a więc uzyskać to świadczenie za dodatkowy dla nich miesiąc wakacji, tj. za wrzesień 2025 r., o ile zastosują się do wytycznych organu rentowego zawartych na stronie internetowej www.zus.pl (patrz ramka), tj.:

• do końca września 2025 r. złożą wniosek o kontynuację wypłaty świadczenia wraz z zaświadczeniem z uczelni potwierdzającym przyjęcie na studia,
• przed upływem października 2025 r. uzupełnią dokumentację o zaświadczenie z uczelni o rozpoczęciu studiów - jej brak skutkować będzie brakiem prawa do renty za wrzesień, październik i ewentualnie kolejne miesiące.

Renta rodzinna nie będzie natomiast przysługiwała tegorocznemu maturzyście za wrzesień 2025 r. i ewentualne kolejne miesiące, jeżeli:

• mimo złożenia we wrześniu 2025 r. stosownego wniosku i zaświadczenia o przyjęciu na studia, zaświadczenie z uczelni o rozpoczęciu studiów dostarczy po dniu 31 października 2025 r. - renta rodzinna będzie mu przysługiwała do 31 sierpnia 2025 r., a następnie od miesiąca uzupełnienia brakującego zaświadczenia z uczelni,
• mimo złożonego zaświadczenia o przyjęciu na studia, od października 2025 r. nie rozpocznie nauki - wówczas brak jest prawa do renty na dalszy okres (renta rodzinna przysługuje wyłącznie do 31 sierpnia 2025 r.) albo
• rok akademicki rozpocznie się później niż w październiku 2025 r. - renta rodzinna należna będzie do 31 sierpnia 2025 r., a następnie od miesiąca, w którym osoba uprawniona złoży wniosek o wypłatę renty wraz z zaświadczeniem o rozpoczęciu studiów.