Nauka dla celów ubezpieczenia i prawa do świadczeń

Zatrudniam w ramach umowy zlecenia wielu młodych ludzi, w tym osobę będącą jednocześnie słuchaczem kwalifikacyjnego kursu zawodowego. Według ZUS osoba ta podlega ubezpieczeniom w ZUS z tytułu zatrudnienia na umowę zlecenia, a więc w zakresie oceny podlegania ubezpieczeniom społecznym nie ma statusu ucznia. Jednocześnie osobie tej organ rentowy wypłaca rentę rodzinną z tytułu dalszej nauki na podstawie zaświadczenia potwierdzającego bycie słuchaczem kwalifikacyjnego kursu zawodowego. Czy uprawnienie do renty rodzinnej po zmarłym rodzicu jest uzależnione od kontynuowania nauki w formie szkolnej?

Prawo do renty rodzinnej dla dzieci zmarłego ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), które ukończyły 16 lat, zostało przez ustawodawcę uzależnione m.in. od kontynuowania nauki w szkole. Po spełnieniu tego warunku świadczenie, co do zasady, przysługuje nie dłużej niż do ukończenia 25. roku życia. Tak wynika z art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej.

Jeśli chodzi o definicję pojęcia nauki w szkole, to ustawa emerytalna jej nie zawiera. Jak jednak wielokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy, do renty rodzinnej uprawnia nauka w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych (publicznych/niepublicznych), wyższych (państwowych/niepaństwowych) i prowadzonych przez Kościół katolicki, a także pozaszkolnych formach kształcenia, dokształcania bądź doskonalenia zawodowego (np. w ramach różnego rodzaju kursów lub praktyk zawodowych). W grę wchodzą wszelkie formy kształcenia w systemie stacjonarnym, zaocznym, wieczorowym i korespondencyjnym. Co więcej, zgodnie z wyjaśnieniami ZUS dostępnymi na stronie internetowej www.zus.pl, pod pojęciem nauki w szkole, dla celów uprawnień do renty rodzinnej, należy rozumieć naukę pobieraną w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym oraz eksternistycznym.

Jak więc wynika z przywołanych przepisów, w celu nabycia prawa do renty rodzinnej w przypadku dzieci powyżej 16. roku życia istotne jest kontynuowanie nauki w szkole.

Inaczej, o czym wspomniał sam zainteresowany, osoba uczestnicząca w kwalifikacyjnym kursie zawodowym traktowana jest dla celów ubezpieczeń w ZUS, czyli jako nieposiadająca statusu ucznia. Tym samym nie może być zwolniona z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w ZUS jako uczeń szkoły ponadpodstawowej/student do ukończenia 26 lat.

Przypomnijmy, iż osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu. Obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu zleceniobiorcy podlegają od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Stanowi o tym art. 13 pkt 2 ustawy systemowej i art. 69 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.). Dobrowolny charakter ma dla tych osób ubezpieczenie chorobowe, do którego mogą przystąpić na wniosek.

Powyższe zasady nie mają jednak zastosowania do osób będących uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. Takie osoby, zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy systemowej, nie są obejmowane ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym z umowy zlecenia ani obowiązkowo, ani dobrowolnie - do ukończenia 26 lat.

Jak wyjaśnił organ rentowy w interpretacji indywidualnej z dnia 9 października 2024 r., znak DI/200000/43/886/2024, kwalifikacyjny kurs zawodowy to forma kształcenia ustawicznego kierowana do osób dorosłych zainteresowanych uzyskaniem i uzupełnieniem wiedzy, której program nauczania uwzględnia podstawę programową kształcenia w zawodach w zakresie jednej kwalifikacji. Osoba uczestnicząca w takim kursie nie jest uczniem.