Rezygnacja z tworzenia ZFŚS

Jednostki budżetowe zawsze tworzą Fundusz

Zakłady będące jednostkami budżetowymi lub samorządowymi zakładami budżetowymi tworzą ZFŚS obligatoryjnie, bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników. W przypadku takich jednostek wymóg tworzenia Funduszu jest bezwzględny, tj. pracodawcy budżetowi nie mogą z niego zrezygnować pod żadnymi warunkami. Natomiast odnośnie pracodawców spoza sfery budżetowej, to decydującą przesłanką obowiązkowego tworzenia Funduszu jest stan zatrudnienia na 1 stycznia danego roku kalendarzowego. Chodzi przy tym o zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty. Jeżeli liczba pełnych etatów u pracodawcy pozabudżetowego, według stanu na pierwszy dzień roku, wynosi co najmniej 20, wówczas powstaje obowiązek utworzenia Funduszu. Rezygnację z Funduszu przez pracodawcę o powyższym stanie zatrudnienia przewiduje art. 4 ustawy o ZFŚS. Wprowadza on możliwość rezygnacji z Funduszu, pod warunkiem że postanowienie w sprawie rezygnacji zostanie wprowadzone do obowiązujących u danego pracodawcy aktów prawa zakładowego. Mogą to być: regulamin wynagradzania lub układ zbiorowy pracy. Przy czym, jeżeli u pracodawcy funkcjonuje zakładowa organizacja związkowa, konieczne jest uprzednie uzyskanie jej zgody na rezygnację z Funduszu. W razie braku takiej organizacji, wymaganą zgodę należy pozyskać od przedstawiciela pracowników wyłonionego w sposób zwyczajowo przyjęty w zakładzie pracy. Należy też pamiętać, że po wprowadzeniu zapisu o rezygnacji do prawa zakładowego, trzeba "odczekać", aż zapis ten wejdzie w życie. W przypadku regulaminu wynagradzania następuje to po upływie dwóch tygodni od podania treści zmiany do wiadomości pracowników. Zmiany do układu zbiorowego, wprowadzane w formie protokołów dodatkowych, wchodzą w życie najwcześniej w dniu rejestracji w odpowiednim rejestrze układów.

Analogiczna procedura obowiązuje pracodawcę, który ma zatrudnienie na dzień 1 stycznia danego roku poniżej "dwudziestu pełnych etatów", ale jednocześnie 20 pracowników w ujęciu osobowym. Choć formalnie pracodawca o takim stanie zatrudnienia nie jest zobowiązany do tworzenia Funduszu, jednak, jak wynika z art. 3 ust. 3b ustawy o ZFŚS, również on musi dokonać rezygnacji z ZFŚS (jeżeli nie chce go tworzyć). Pewnym udogodnieniem dla obu wspomnianych grup pracodawców jest to, że mogą zrezygnować z ZFŚS w dowolnym momencie roku kalendarzowego.

Rezygnacja z Funduszu przez "małego" pracodawcę

Przepisy ustawy o ZFŚS do grupy pracodawców niezobowiązanych do tworzenia Funduszu zaliczają zakłady, w których stan zatrudnienia na dzień 1 stycznia danego roku jest niższy niż 20 pracowników, po przeliczeniu na pełne etaty, jak i w ujęciu osobowym. Tacy pracodawcy nie muszą tworzyć przepisów zakładowych. Jednak tak samo jak pracodawcy, którzy je posiadają, muszą się opowiedzieć co do tego, czy chcą prowadzić Fundusz. Jeżeli nie, w styczniu danego roku są zobowiązani poinformować pracowników o tym fakcie, podobnie jak o wypłacaniu lub niewypłacaniu świadczenia urlopowego.

Zgodnie z większością orzeczeń sądowych "mały" pracodawca, nieobjęty układem i (albo) regulaminem, który postanowił zrezygnować z udzielania pomocy socjalnej, nie ma obowiązku jej udzielania nawet gdy uchybił powinności poinformowania pracowników o tym fakcie w przypisanej formie i terminie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 1 marca 2007 r., sygn. akt I OSK 814/06, stwierdził, że: "Niedopełnienie przez pracodawcę obowiązku określonego w art. 3 ust. 3a ustawy (...) stanowi wykroczenie sankcjonowane w art. 12a ust. 1 ww. ustawy. W żadnym natomiast razie naruszenie przepisów ustawy poprzez niedopełnienie obowiązku informacyjnego nie może być utożsamiane z obowiązkiem pracodawcy do wypłaty świadczenia urlopowego, które, o ile pracodawca zatrudniający mniej niż 20 pracowników nie przyjął na siebie zobowiązania w tym zakresie, nie stanowi świadczenia należnego". Odmiennego zdania jest Państwowa Inspekcja Pracy (znak pisma: GNP/97/024-84/04).