Przyznanie zapomogi z ZFŚS dla emeryta

Jesteśmy jednostką samorządową i tworzymy zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Na święta zamierzamy wypłacać zapomogi pracownikom i emerytom zakładu, zgodnie z podziałem uprawnionych według osiąganego dochodu. Kierownik jednostki zdecydował jednak, że wysokość zapomogi dla pracowników i emerytów w I grupie dochodowej będzie się różniła, tj. dla emerytów zapomoga będzie o wiele niższa. W regulaminie Funduszu nie mamy zapisu o niższych wypłatach dla emerytów. Czy takie różnicowanie wysokości zapomogi jest zgodne z ustawą o ZFŚS?

Przyjęte w jednostce, o której mowa w pytaniu, kryterium ustalania wysokości zapomogi wydaje się niezgodne z ustawą o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Jak wynika ze stanu faktycznego przytoczonego w pytaniu, pracodawca podjął decyzję o zróżnicowaniu wysokości zapomogi w zależności od statusu osoby uprawnionej, tj. w zależności od tego, czy jest to pracownik, czy emeryt - były pracownik zakładu. Tymczasem w ustawie o ZFŚS nie przewidziano takiej przesłanki różnicowania pomocy z Funduszu.

Jedynym dopuszczalnym kryterium przyznawania świadczeń z Funduszu jest tzw. kryterium socjalne określone w art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS. Wymaga ono od pracodawcy przyznawania świadczeń z Funduszu, w tym określania ich wysokości, w zależności od sytuacji materialno-bytowej osoby uprawnionej. W świetle ustawy o ZFŚS, pracodawca nie może stosować innych kryteriów przyznawania pomocy z Funduszu niż kryterium socjalne. Niedopuszczalne jest przykładowo różnicowanie wysokości czy rodzaju przyznawanej pomocy w zależności od stażu zakładowego pracownika czy rodzaju podpisanej z nim umowy o pracę. Podobnie wątpliwe jest ustalenie wysokości świadczeń z Funduszu w zależności od tego, jaki status posiada osoba uprawniona, tj. czy jest to pracownik, osoba z jego rodziny, czy emeryt lub rencista. Różnicowanie wysokości pomocy z Funduszu w zależności od takiego kryterium wykracza poza zakres ustawy o ZFŚS na niekorzyść jednej z grup uprawnionych.

Przyznawanie świadczeń z Funduszu niezgodnie z ustawą o ZFŚS, w tym z zastosowaniem kryteriów nieprzewidzianych w tej ustawie, jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny.

Pracodawca jest wprawdzie uprawniony do sprecyzowania warunków przyznawania świadczeń z ZFŚS, w tym ma możliwość określenia "widełek" dochodowych służących do podziału uprawnionych według ich sytuacji materialno-bytowej. Nie oznacza to jednak, że osoby mieszczące się w poszczególnych progach (grupach) dochodowych mogą być odmiennie traktowane, jeżeli chodzi o wysokość świadczenia, chyba że takie zróżnicowanie dotyczy poszczególnych przypadków obiektywnie uzasadnionych konkretną sytuacją życiową uprawnionego.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że zapomogi przyznawane ze środków Funduszu, co do zasady, powinny być zindywidualizowane. W założeniu mają one bowiem stanowić instrument wsparcia uprawnionego w trudnej dla niego sytuacji życiowej i materialnej, zwłaszcza w nagłych sytuacjach losowych. Pracodawcy realizują ten wymóg właśnie poprzez stosowanie kryterium socjalnego, które pozwala dostosować wysokość pomocy do zapotrzebowania ze strony uprawnionego.

Przyjęcie, jak to uczyniono w omawianym przypadku, że uprawnieni z racji tego, iż są emerytami, potrzebują mniejszego wsparcia socjalnego niż pracownicy, nie znajduje uzasadnienia w przepisach ustawy o ZFŚS. Jeżeli w jednej grupie dochodowej znajduje się pracownik i emeryt, to osoby te powinny otrzymać świadczenie w wysokości przewidzianej dla tej grupy, bez względu na to, czy mają status pracownika, czy emeryta.