KIEROWCY POJAZDÓW SPECJALNYCH

Nie wszyscy kierowcy podlegają regulacjom szczególnym dotyczącym czasu pracy kierowców, gdyż tylko kierowcy wykonujący przewozy drogowe na podstawie umowy o pracę podlegają pod przepisy o czasie pracy kierowców. Dotyczy to zarówno unijnego rozporządzenia (WE) nr 561/2006, jak i polskiej ustawy o czasie pracy kierowców.

Zakres podmiotowy unijnych regulacji o czasie pracy kierowców

Unijne rozporządzenie (WE) nr 561/2006 dotyczące czasu pracy kierowców, zgodnie z jego art. 1 znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewóz drogowy rzeczy i osób. Pojęcie przewozu drogowego ma swoją legalną definicję w tym samym rozporządzeniu (art. 4 lit. a), a rozumiemy przez niego każdą podróż odbywaną w całości lub części po drogach publicznych przez pojazd z ładunkiem lub bez, używany do przewozu osób lub rzeczy. Z definicji tej wyłaniają się więc dwie ważne cechy takiego przewozu: wykonywanie go co najmniej w części po drogach publicznych oraz wykonywanie go pojazdem używanym do przewozu osób lub rzeczy.

Kierowca obsługujący samochód wywrotkę wykonuje pracę polegającą na prowadzeniu pojazdu na terenie budowy nowej drogi niewłączonej jeszcze do ruchu. Pracownik zatrudniony jest na stanowisku kierowcy. W poniedziałek po odpoczynku tygodniowym wyjeżdża wywrotką z bazy przedsiębiorstwa, w którym pracuje i udaje się na teren budowy.

Kierowca podczas prowadzenia pojazdu powinien przestrzegać przepisów o czasie pracy kierowców i używać tachografu, w który wyposażony jest pojazd. W tym przypadku podróż zaczyna się od przejęcia pojazdu przez kierowcę i kończy, kiedy kierowca przestaje sprawować kontrolę nad pojazdem lub zaczyna okres odpoczynku dobowego lub tygodniowego. W efekcie, definicja przewozu drogowego zawarta w rozporządzeniu (WE) nr 561/2006 włącza w zakres rozporządzenia także jazdę poza drogami publicznymi (na terenie prywatnym czy zamkniętym, np. budowy), jeżeli stanowi ona część podróży obejmującą również jazdę po drogach publicznych w ciągu dziennego okresu prowadzenia pojazdu. Dotyczy to także sytuacji, gdy pojazd jedzie niezaładowany.

Nie mniej ważna jest jednak także druga przesłanka, czyli wykonywanie przewozu pojazdem używanym do przewozu osób lub rzeczy. W tym zakresie w uzgodnionym na szczeblu unijnym dokumencie grupy roboczej TRACE - Wyjaśnienie rozporządzenia (WE) nr 561/2006 ułatwiające zharmonizowane egzekwowanie przepisów podczas kontroli drogowych podkreśla się, że pojazd musi być zaprojektowany do przewozu towarów lub osób i normalnie wykorzystywany do tego celu. Zatem pojazdy takie jak żuraw jezdniowy czy samochód betoniarka nieprzewożąca betonu są automatycznie wyłączone z zakresu zastosowania rozporządzenia (WE) nr 561/2006.

Pojazdy specjalne

Przepisy prawa o ruchu drogowym definiują pojęcie nie tylko samego pojazdu, czyli środka transportu przeznaczonego do poruszania się po drodze oraz maszyn lub urządzeń do tego przystosowanych, ale również pojazdów silnikowych, samochodowych, wolnobieżnych, członowych, specjalnych, uprzywilejowanych czy zabytkowych. Interesująca nas kategoria pojazdów specjalnych obejmuje pojazdy samochodowe lub przyczepy przeznaczone do wykonywania specjalnej funkcji, która powoduje konieczność dostosowania nadwozia lub posiadania specjalnego wyposażenia. Zgodnie z definicją w pojeździe takim mogą być przewożone osoby i rzeczy związane z wykonywaniem tej funkcji (art. 2 pkt 36 ustawy z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym - Dz. U. z 2012 r. poz. 1137 z późn. zm.). Do pojazdów takich zaliczymy polewaczki, piaskarki lub pługi odśnieżne, różnego rodzaju dźwigi, pogotowia techniczne-warsztaty czy też żurawie samochodowe.

Wszelkiego rodzaju furgony (uniwersalne, ale także chłodnie czy lodownie), cysterny (paliwa płynne, mleko, woda, gaz) czy pojemniki (do przewozu bitumu, cementu luzem lub sypkich artykułów spożywczych) nie mogą być uznane za pojazdy specjalne, ponieważ służą do przewozu ładunków.

Uwaga! Możliwe są przypadki, gdy pojazd specjalny zamiast lub obok specjalnej funkcji wykonuje przewóz osób lub rzeczy, których obecność nie jest niezbędna dla wykonywania specjalnej funkcji i których przewóz innymi środkami transportu nie ma istotnego wpływu na wykonanie specjalnej funkcji. W takich przypadkach przewóz tych "dodatkowych" osób lub rzeczy miałby wszelkie cechy wykonywania przewozu drogowego (por. wyrok NSA z 18 maja 2011 r., sygn. akt II GSK 529/10)

Kierowca prowadzący betoniarkę wykonuje pracę polegającą na prowadzeniu pojazdu oraz obsłudze "gruszki" wraz z pompą do betonu. Pracownik zatrudniony jest na stanowisku kierowca-operator.

1. Kierowca podczas prowadzenia pojazdu powinien używać tachografu, w który wyposażony jest pojazd, gdyż kierowca prowadzi pojazd, który wykorzystywany jest do przewozu rzeczy.

2. Kierowca podlega pod normy czasu prowadzenia pojazdu wynikające z rozporządzenia (WE) nr 561/2006, gdyż przewóz, który wykonuje po drogach publicznych nie znajduje się na liście wyłączeń określonych art. 3 i 13 rozporządzenia.

Zakres zastosowania polskiej ustawy o czasie pracy kierowców

Niestety nie mniej skomplikowana jest sytuacja, jeśli chodzi o zakres zastosowania polskiej ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców. Jej art. 1 stanowi bowiem, że ustawa określa czas pracy kierowców wykonujących przewóz drogowy, zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Ustawa nie definiuje samodzielnie pojęcia przewozu drogowego, tylko odsyła w tym zakresie do jego rozumienia w przepisach rozporządzenia (WE) nr 561/2006, a więc opisanego powyżej. Oznacza to zatem, że pojazdy specjalne, które nie są przystosowane do przewozu osób lub rzeczy i nie wykonują takiej funkcji dodatkowo nie podlegają nie tylko pod przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006, ale również polskiej ustawy o czasie pracy kierowców. Skutkiem tego będzie z kolei wniosek, że ich czas pracy reguluje tylko Kodeks pracy, gdyż żadne przepisy szczególne dotyczące kierowców nie znajdą do nich zastosowania.

Kierowca prowadzący żuraw jezdniowy wykonuje pracę polegającą na prowadzeniu pojazdu oraz obsłudze żurawia. Pracownik zatrudniony jest na stanowisku kierowca-operator.

1. Z uwagi na fakt, iż "przewóz drogowy" oznacza każdą podróż odbywaną w całości lub w części po drogach publicznych przez pojazd, z ładunkiem lub bez, używany do przewozu osób lub rzeczy kierowca nie musi używać tachografu. Tylko w sytuacji, gdy samochód jest zaprojektowany do przewozu towarów lub osób i normalnie wykorzystywany do tego celu dotyczy go obowiązek ich stosowania.

2. Pracownik nie musi przestrzegać uregulowań zawartych w rozporządzeniu (WE) nr 561/2006, gdyż zwolniony jest z obowiązku używania tachografu ze względu na niewykonywanie przewozów drogowych.

3. Pracownik nie podlega pod przepisy ustawy o czasie pracy kierowców, mimo że jest zatrudniony na stanowisku kierowcy. Jego czas pracy regulują tylko przepisy Kodeksu pracy.

Zastosowanie przepisów Kodeksu pracy

Do kierowców pojazdów specjalnych nie znajdą zastosowania żadne przepisy regulujące czas pracy kierowców, co oznacza, że ich czas pracy regulują przepisy ogólne, czyli Kodeks pracy, mimo że pracują oni na stanowiskach kierowców, zgodnie z zawartymi umowami o pracę. Powyższe oznacza, że dla takiej grupy kierowców nie ma żadnej regulacji co do czasu prowadzenia pojazdu oraz przerw w czasie jazdy, gdyż Kodeks pracy tego nie reguluje.

Czas pracy takich kierowców nie będzie się więc niczym różnił od czasu pracy pozostałych pracowników, a więc będą ich obowiązywały następujące zasady:

• 11-godzinny odpoczynek dobowy,
   
• 35-godzinny odpoczynek tygodniowy (udzielany jednak w tygodniu rozumianym zgodnie z Kodeksem pracy jako 7 kolejnych dni kalendarzowych, licząc począwszy od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego, a nie tak jak u kierowców od godziny 00⁰⁰ w poniedziałek do 24⁰⁰ w niedzielę),
   
• tylko 15-minutowa przerwa śniadaniowa w czasie pracy,
   
• okresy rozliczeniowe wynikające z Kodeksu pracy, a więc z możliwością ich wydłużenia do 12 miesięcy, a nie maksymalnie 4-miesięczne jak w ustawie o czasie pracy kierowców,
   
• limit czasu pracy łącznie z nadgodzinami na poziomie przeciętnie 48 godzin na tydzień w okresie rozliczeniowym, bez sztywnego ograniczenia w tygodniu do 60 godzin, jakie obowiązuje kierowców,
   
• roczny limit nadgodzin na poziomie kodeksowym, czyli 150 godzin, a nie 260, jak wynika z ustawy o czasie pracy kierowców (chyba że pracodawca podwyższy limit w przepisach wewnątrzzakładowych).

Kierowców takich nie dotyczą także specyficzne obowiązki związane z zatrudnianiem kierowców wynikające z ustawy o czasie pracy kierowców, jak np. składanie oświadczeń o dodatkowym zatrudnieniu czy wystawianie zaświadczeń o nieprowadzeniu pojazdu. Także ewidencja ich czasu pracy nie musi spełniać żadnych dodatkowych wymagań w stosunku do ogółu pracowników.