Szczególne zasady rozliczeń renty rodzinnej

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która podlega podziałowi na równe części między uprawnionych.

Renta rodzinna wynosi:

• dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
   
• dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
   
• dla trzech lub więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

Za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Wysokość renty rodzinnej przysługującej więcej niż jednej osobie ulega zmniejszeniu, w przypadku gdy osoba uprawniona do części renty osiąga przychód w kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS, nie wyższej jednak niż 130% tej kwoty miesięcznie. Zmniejszenie renty następuje poprzez zmniejszenie części renty przysługującej osobie osiągającej przychód o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia wynoszącego 20,4% kwoty bazowej ustalonej proporcjonalnie do liczby uprawnionych osób.

Jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy osoby i jedna z tych osób osiąga przychód w kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, przy czym nie wyższy niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, to przysługująca tej osobie 1/3 część renty rodzinnej ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o 1/3 kwoty maksymalnego zmniejszenia, tj. o 1/3 z 20,4% kwoty bazowej, czyli obecnie o kwotę 159,54 zł (478,62 zł : 3).

Do renty rodzinnej uprawnionych jest dwoje dzieci: jedno w wieku szkolnym i jedno studiujące. Od 1 października 2016 r. student podjął pracę na podstawie umowy o pracę, z tytułu której osiąga przychód powodujący zmniejszenie pobieranego świadczenia. W październiku 2016 r. student powiadomił ZUS o osiąganym z tytułu stosunku pracy przychodzie powodującym zmniejszenie części renty rodzinnej. ZUS w tym samym miesiącu wydał decyzję o zmniejszeniu przysługującej studentowi części renty rodzinnej od 1 października 2016 r. Tym samym 1/2 część renty rodzinnej przysługującej dziecku osiągającemu przychody została zmniejszona o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o 1/2 kwoty maksymalnego zmniejszenia przewidzianego dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, czyli o kwotę 239,31 zł (tj. 1/2 z kwoty maksymalnego zmniejszenia wynoszącego 478,62 zł).

Przychód osiągany przez osobę uprawnioną do renty rodzinnej w wysokości przekraczającej kwotę równą 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS, powoduje zawieszenie prawa do części renty rodzinnej dla tej osoby. Wysokości części renty przysługujących pozostałym członkom rodziny nie ulegają zmianie.

Do renty rodzinnej są uprawnione trzy osoby, z których dwie osiągają przychody w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zawieszeniu ulega część renty rodzinnej przysługująca tym osobom, tj. 2/3 całości renty.

Do renty rodzinnej uprawnione są trzy osoby, tj. dwoje dzieci studiujących i jedno dziecko w wieku szkolnym. Dzieci studiujące pracują dodatkowo na podstawie umów o pracę, osiągając przychody powyżej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ale nieprzekraczające 130% tego wynagrodzenia. Osiągane przez pracujące dzieci wynagrodzenia skutkują zmniejszeniem przysługujących im części renty o 1/3 kwoty maksymalnego zmniejszenia. Kwota renty rodzinnej na troje dzieci wynosi 1.514 zł, zatem na jedno dziecko przypada 504,67 zł. Maksymalne zmniejszenie renty na jednego uprawnionego wynosi 159,54 zł (tj. 478,62 zł : 3 osoby).

Renta rodzinna należna dzieciom studiującym po zmniejszeniu wynosi 345,13 zł na jedno dziecko (504,67 zł - 159,54 zł). Natomiast dziecko w wieku szkolnym uprawnione jest do renty rodzinnej w kwocie 504,67 zł.

W tym miejscu należy jeszcze omówić przepis art. 107a ustawy emerytalnej, który umożliwia osobie (osobom) uprawnionej do pobierania renty rodzinnej zrezygnowanie z tego uprawnienia. Przepis ten stanowi, że jeżeli do renty rodzinnej uprawnionych jest więcej niż jedna osoba i jedna lub kilka z tych osób zgłosi wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty, prawo do renty rodzinnej ulegnie ponownemu ustaleniu z pominięciem tej osoby (osób). Wniosek o wyłączenie z kręgu uprawnionych jest okolicznością powodującą ustanie prawa do renty rodzinnej dla tej osoby. Wstrzymanie renty rodzinnej następuje poczynając od miesiąca, w którym ZUS wydał decyzję o wstrzymaniu wypłaty renty rodzinnej, albo od miesiąca następnego, jeżeli wcześniejsze wstrzymanie wypłaty nie było możliwe (art. 134 ustawy emerytalnej). Dla pozostałych osób uprawnionych do renty rodzinnej następuje ponowne ustalenie wysokości renty rodzinnej od miesiąca, od którego wstrzymano wypłatę renty osobie, która zrezygnowała z poboru tego świadczenia. Na wniosek tej osoby prawo do renty rodzinnej ulega ponownemu ustaleniu, nie wcześniej jednak niż od miesiąca zgłoszenia wniosku. Przepis art. 107a ustawy emerytalnej umożliwia wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej, osoby (osób) osiągającej przychody.

Do renty rodzinnej uprawniona jest wdowa i dwoje dzieci. Łączna kwota renty rodzinnej na trzy osoby wynosi 2.204 zł, zatem kwota renty rodzinnej na jedną osobę wynosi 734,67 zł. Wdowa od 1 września 2016 r. podjęła zatrudnienie i z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 3.100 zł.

Wynagrodzenie wdowy przekracza kwotę 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale nie przekracza 130% tej kwoty. Część renty przysługująca wdowie w wysokości 734,67 zł podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia nie większą jednak niż 1/3 maksymalnego zmniejszenia, tj. o kwotę 159,54 zł (478,62 zł : 3 osoby).

Ponieważ kwota przekroczenia 286,60 zł (3.100 zł - 2.813,40 zł) jest większa od kwoty maksymalnego zmniejszenia (159,54 zł), część renty rodzinnej przysługującej wdowie ulegnie zmniejszeniu o 159,54 zł. Wdowie będzie przysługiwać część renty w wysokości 575,13 zł (734,67 zł - 159,54 zł). Dzieci wdowy nadal będą miały prawo do renty rodzinnej w łącznej kwocie 1.469,34 zł (po 734,67 zł na każde dziecko).

Przyjmujemy, że wdowa niezwłocznie poinformowała ZUS o podjęciu zatrudnienia i osiąganych zarobkach. W dniu 26 września 2016 r. ZUS wydał decyzję o zmniejszeniu części renty rodzinnej przysługującej wdowie od 1 września 2016 r.

Łączna kwota renty rodzinnej wypłacanej przez ZUS od września 2016 r. wynosi 2.044,47 zł (575,13 zł + 734,67 zł + 734,67 zł).

Wdowa po podjęciu zatrudnienia ma także możliwość wystąpienia do ZUS z wnioskiem o wyłączenie jej z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej. Załóżmy, że wdowa wystąpiła z wnioskiem o wyłączenie z kręgu uprawnionych we wrześniu 2016 r. i od tego samego miesiąca ZUS dokonał wyłączenia. Ponowne ustalenie renty rodzinnej dla pozostałych osób uprawnionych nastąpiło również od września 2016 r. Renta rodzinna dla dwojga dzieci wyniesie 2.088 zł, dla każdego dziecka po 1.044 zł.

Dla wyjaśnienia:

• kwota 2.204 zł - renta rodzinna na trzy osoby uprawnione, tj. 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu: 2.320 zł x 95%,
   
• kwota 2.088 zł - renta rodzinna na dwie osoby uprawnione, tj. 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu: 2.320 zł x 90%.

Do renty rodzinnej uprawniona jest wdowa i jedno dziecko. ZUS na dwie osoby wypłaca rentę rodzinną w kwocie 1.935 zł, tj. 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu: 2.150 zł x 90% (na każdą osobę 967,50 zł). Wdowa od września 2016 r. podjęła zatrudnienie, z tytułu którego osiąga wynagrodzenie wyższe niż 130% przeciętnego wynagrodzenia (tj. wyższe niż 5.224,80 zł). Część renty rodzinnej przysługującej wdowie podlega zawieszeniu.

Przyjmijmy, że wdowa we wrześniu 2016 r. powiadomiła ZUS o zarobkach oraz:

• o zawieszeniu pobieranej przez nią części renty rodzinnej; ZUS w październiku 2016 r. wydał decyzję o zawieszeniu części renty przysługującej wdowie od października 2016 r.; dziecko od 1 października 2016 r. otrzymuje rentę rodzinną w wysokości 967,50 zł;
   
• o wyłączeniu z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej; ZUS wyłączył wdowę z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej od października 2016 r. i od tego miesiąca ustalił wysokość renty dla jednej osoby uprawnionej; dziecko otrzymuje rentę rodzinną w wysokości 1.827,50 zł (tj. 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu: 2.150 zł x 85%).

Należy zaznaczyć, że ZUS nie może wstrzymać renty rodzinnej dla osoby uprawnionej z urzędu, a jedynie na jej wniosek. Dlatego też osoba zainteresowana powinna w zawiadomieniu ZUS o podjęciu zatrudnienia i osiąganych zarobkach wyraźnie wskazać, czy wnosi o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej, czy też tylko o zawieszenie lub zmniejszenie części przysługującej jej renty rodzinnej w związku z osiąganymi przychodami.