Skutki zarobkowania emerytów i rencistów

Jeżeli ze złożonego oświadczenia wynika, że łączna kwota przychodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego nie przekroczyła niższej kwoty granicznej przychodu, organ rentowy ustala, że przychód emeryta (rencisty) nie uzasadniał zmniejszenia ani zawieszenia świadczenia, informując o tym zainteresowanego w formie pisemnej.

W przypadku, gdy świadczenie było zmniejszone lub zawieszone, organ rentowy wydaje decyzję "rozliczającą" świadczeniobiorcę za dany rok kalendarzowy i dokonuje zwrotu różnicy między należną i wypłaconą kwotą świadczeń. Wypłacone świadczeniobiorcy wyrównanie, zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, jest dla niego przychodem w dacie jego wypłaty.

Jeśli łączna kwota przychodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego przekroczyła niższą kwotę graniczną, organ rentowy ustala, czy przychód osiągnięty przez emeryta lub rencistę uzasadniał:

• zmniejszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeśli przychód nie przekroczył wyższej kwoty granicznej przychodu,
   
• zawieszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeśli przychód przekroczył wyższą kwotę graniczną przychodu,
   
• obliczając jednocześnie kwotę różnicy między należną a wypłaconą kwotą świadczeń, podlegającą zwrotowi.

ZUS po ustaleniu, że łączna kwota przychodu emeryta lub rencisty przewyższyła w danym roku kalendarzowym kwotę graniczną przychodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń, informuje emeryta (rencistę) o możliwości uniknięcia zwrotu kwoty nienależnie pobranych świadczeń w razie przekazania na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych kwoty równej kwocie tego przekroczenia, pomniejszonej o kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy - wyznaczając termin jej zwrotu. Jeżeli emeryt (rencista) dokona wpłaty tej kwoty, ZUS wyda decyzję rozliczającą, w której ustala, że uzyskany przez niego przychód nie przekroczył wyższej kwoty granicznej. W konsekwencji świadczenie emeryta (rencisty) nie podlega zawieszeniu, a jedynie zmniejszeniu. Może się również zdarzyć, że wysokość dobrowolnej wpłaty na FUS jest niższa od kwoty jaką ZUS zwróci świadczeniobiorcy po rozliczeniu świadczenia. W takim przypadku ZUS wysyła do świadczeniobiorcy zawiadomienie, w którym proponuje potrącenie kwoty przekroczenia przychodu z wyrównania. Taki sposób rozliczenia uzależniony jest od zgody świadczeniobiorcy.

Jeżeli emeryt (rencista) nie dokona wpłaty, o której mowa wyżej, w określonym terminie, organ rentowy dochodzi zwrotu świadczeń.

Osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia uważa się:

• świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania,
   
• świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1 ustawy emerytalnej, tj. z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego oraz z tytułu służby, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji. Zwracane są bez odsetek za zwłokę, chyba że zostaną stwierdzone okoliczności, o których mowa w art. 138 ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej, tj. świadome wprowadzenie w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenia.

W piśmie z 22 marca 2000 r. (znak: SEn 751-1/2000) ZUS poinformował, że: "(...) Jeżeli emeryt lub rencista (pracodawca, zleceniodawca albo płatnik składek) powiadomił organ rentowy o osiąganiu przychodu z działalności objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, a po zakończeniu roku - w wyniku rozliczenia - okaże się, że świadczeniobiorca zobowiązany jest do zwrotu całości lub części świadczeń, kwoty nienależnie pobranych świadczeń podlegają zwrotowi bez odsetek. Za powiadomienie należy uznać także zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych, w tym także gdy zgłoszenie to dotyczy tylko ubezpieczenia zdrowotnego.".