Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na PIT

(uchwała Sądu Najwyższego z 2 lutego 2016 r., sygn. akt III UZP 18/15)

W uchwale z 2 lutego 2016 r., sygn. akt III UZP 18/15, Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów udzielił odpowiedzi na pytanie zadane przez Sąd Apelacyjny: Czy na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawy zdrowotnej), wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej od przychodu stanowiącego podstawę obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne, czy też do wysokości zaliczki obliczonej przez płatnika od całego dochodu uzyskanego przez ubezpieczonego - pracownika w danym miesiącu u tego płatnika? SN uznał, że składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na PIT w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru tej składki.

Sprawa dotyczyła spółki, która jest płatnikiem zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego. Zdarza się, że w jednym miesiącu wypłaca pracownikom wynagrodzenie za pracę i zasiłek z ubezpieczenia społecznego (np. chorobowy), który nie stanowi podstawy wymiaru składek (społecznych i zdrowotnej) ZUS. Odwołująca się spółka w poszczególnych miesiącach obniżała składkę na ubezpieczenie zdrowotne pracowników do wysokości zaliczki na podatek dochodowy obliczanej wyłącznie od przychodu ze stosunku pracy. ZUS nie zgodził się z tym. W jego ocenie płatnik powinien odprowadzić jedną łączną zaliczkę na podatek dochodowy od wszystkich przychodów pracownika (czyli zarówno od wynagrodzenia ze stosunku pracy, jak i od zasiłku z ubezpieczenia chorobowego). A skoro tak, to zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej, składkę na ubezpieczenie zdrowotne powinien obniżyć do wysokości tej (jednej) zaliczki.

Z takim postępowaniem nie zgodził się jednak Sąd Okręgowy. Jego zdaniem analiza m.in. treści przepisu art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej prowadzi do wniosku, że wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, ale obliczonej tylko od przychodu stanowiącego podstawę obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Sąd Apelacyjny przychylił się do stanowiska wyrażonego przez Sąd Okręgowy, ale sprawa ostatecznie trafiła do Sądu Najwyższego.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy przypomniał, że ustawa o PDOF za przychody podlegające opodatkowaniu uznaje zarówno wynagrodzenie za pracę (art. 12 ust. 1 tego aktu), jak i zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego (art. 20 ust. 1). Przy czym wynagrodzenie traktuje jak przychód ze stosunku pracy, a zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego jako przychód z innego źródła. Oznacza to, że pracownik pobierający w okresie miesiąca wynagrodzenie za pracę, jak i zasiłek pieniężny z ubezpieczenia społecznego, uzyskuje w rozumieniu tej ustawy przychody z dwóch różnych źródeł.

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w przypadku, gdy w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie. Zatem w sytuacji, gdy pracownik w ciągu miesiąca uzyskuje różne rodzaje przychodów, płatnik ma obowiązek wyliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne od każdego z nich odrębnie (a nie od sumy tych przychodów). Krótko mówiąc, w takiej sytuacji oblicza się, według zasad przewidzianych w ustawie zdrowotnej, dwie oddzielne składki na ubezpieczenie zdrowotne. Jedną od kwoty wynagrodzenia za pracę, a drugą - od innego przychodu, stosując przy wyliczaniu każdej z nich art. 83 ust. 1 tej ustawy, z którego wynika, że w przypadku, gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez płatnika zgodnie z przepisami ustawy o PDOF, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki. Zdaniem SN, dla stwierdzenia, czy przepis ten znajdzie zastosowanie, porównać należy zatem wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne obliczonej od każdego z przychodów (dochodów) odrębnie do wysokości zaliczki na podatek dochodowy wyliczonej na tej samej zasadzie. Z tego wynika, że w sytuacji, gdy jeden z przychodów (dochodów) nie stanowi podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (co jest równoznaczne z zerową wysokością tej składki), będąc jednocześnie dochodem, od którego pobiera się zaliczkę na podatek dochodowy (tak jak zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego), składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy jedynie w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru tej składki. Jak wskazał SN, gdyby więc przyjąć, że składka zdrowotna pracownika zatrudnionego u pracodawcy będącego płatnikiem zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy obliczonej tak od wynagrodzenia, jak i od zasiłku z ubezpieczenia społecznego, należałoby stwierdzić, że pracownik ten ponosi większe ciężary składkowe niż będąca w identycznej sytuacji osoba zatrudniona u innego pracodawcy.

Odpowiedź ZUS na pytanie naszego Wydawnictwa

Wobec tego, że uchwała SN nie ma mocy wiążącej, nasze Wydawnictwo wystąpiło do Centrali ZUS z pytaniem: "Czy w świetle cytowanej uchwały, płatnik składek będący jednocześnie płatnikiem zasiłków, w sytuacji gdy w danym miesiącu wypłaca wynagrodzenie za pracę i zasiłek, powinien składkę zdrowotną ustaloną od wynagrodzenia za pracę obniżyć do wysokości zaliczki na podatek dochodowy:

• obliczonej tylko od tego wynagrodzenia, czy też
   
• obliczonej od wynagrodzenia i zasiłku? ".

Dnia 21 czerwca 2016 r. otrzymaliśmy od organu rentowego odpowiedź, z której wynika m.in., iż:

"(...) Jeśli ubezpieczony uzyskuje w danym miesiącu przychody z dwóch różnych źródeł, od których płatnik zobowiązany jest obliczyć zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, jednakże składkę na ubezpieczenie zdrowotne nalicza wyłącznie od jednego z tych przychodów, składka na ubezpieczenie zdrowotne może być obniżona wyłącznie do wysokości zaliczki na podatek dochodowy obliczonej przez płatnika w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki (podkreśl. red.).

Tym samym w przypadku uzyskania przez pracownika w danym miesiącu przychodów ze stosunku pracy (wynagrodzenie) oraz z tytułu pobierania zasiłku z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego (wypłacanego przez pracodawcę), gdzie składka na ubezpieczenie zdrowotne jest naliczana wyłącznie od wynagrodzenia za pracę, natomiast zaliczka na podatek od obydwu przychodów, obniżenie składki do wysokości zaliczki na podatek może odnosić się wyłącznie do wysokości zaliczki obliczonej od wynagrodzenia za pracę."