Członek rady nadzorczej spółki z o.o. bez umowy

W naszej spółce z o.o. funkcjonuje rada nadzorcza. Jej członkowie otrzymują wynagrodzenia za pełnienie funkcji. Czy mogą oni zostać zatrudnieni przez spółkę w związku z pełnieniem funkcji w organie nadzoru? Czy zarząd może określić wysokość pensji dla członków rady?

Podstawą ustalenia wynagrodzenia członka rady nadzorczej nie może być zawarta z nim indywidualna umowa. Przesądza o tym art. 222¹ K.s.h. (obowiązuje on od 9 września 2016 r.). Zgodnie z jego § 1 członkom rady nadzorczej może zostać przyznane wynagrodzenie. Wynagrodzenie określa umowa spółki lub uchwała wspólników. Treść tej regulacji wprost przesądza o tym, że zarząd nie może ustalić wynagrodzenia dla członków rady nadzorczej. Mogą to natomiast uczynić wspólnicy w uchwale. Taka regulacja wynika z tego, że rada nadzorcza jest organem, który sprawuje nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej funkcjonowania. Członkowie rady nadzorczej oceniają pracę zarządu. Dlatego też zarząd nie powinien i nie może ustalać wynagrodzeń członkom rady nadzorczej.

W tym miejscu podkreślić należy, że w spółce akcyjnej analogiczna regulacja do art. 222¹ § 1 K.s.h. to art. 392 § 1 K.s.h. (obowiązuje od dnia wejścia w życie K.s.h., tj. od 1 stycznia 2001 r.). W odniesieniu do tego przepisu Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do uchwały z dnia 30 stycznia 2014 r., sygn. akt III CZP 104/13, wyjaśnił, że stosunek istniejący między spółką a członkiem jej rady nadzorczej nie jest stosunkiem umownym, lecz szczególnym stosunkiem organizacyjnym (korporacyjnym). Również wypłata wynagrodzenia członkowi rady nadzorczej z tytułu pełnionej funkcji nie wynika ze stosunku umownego, lecz stanowi element treści stosunku organizacyjnego istniejącego między spółką a członkiem rady nadzorczej od momentu jego powołania w skład tego organu. Z kolei Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 14 lutego 2012 r., sygn. akt I ACa 1391/11, stwierdził, że walne zgromadzenie może określić wysokość wynagrodzenia członków rady nadzorczej w sposób dowolny, także poprzez wskazanie elementów fakultatywnych wynagrodzenia, których przyznanie zależeć będzie od tego, czy członkowie rady nadzorczej będą wykonywać dodatkowe obowiązki zlecone im przez radę. Swoboda decyzji walnego zgromadzenia jest ograniczona jedynie poprzez możliwość zaskarżenia podjętej uchwały, w trybie powództwa o jej uchylenie.

Wnioski płynące z tych orzeczeń pozostają aktualne w odniesieniu do ustalania wynagrodzeń członków rady nadzorczej spółki z o.o.

Zgodnie z art. 222¹ § 2 K.s.h. członkom rady nadzorczej przysługuje zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady. Brzmienie art. 222¹ K.s.h. przesądza o tym, że zwrot wspomnianych kosztów przysługuje członkom rady nawet wtedy, gdy nie pobierają oni wynagrodzenia za pełnienie funkcji.

Brak możliwości zatrudnienia członka rady nadzorczej na etat w związku z pełnieniem funkcji należy oddzielić od tego, że pracownik spółki, co do zasady, może zostać powołany w skład organu nadzoru, nie dotyczy to jednak pracowników wymienionych w art. 214 K.s.h. Członkiem rady nadzorczej nie może być m.in.:

• zatrudniony w spółce główny księgowy,
   
• radca prawny lub adwokat,
   
• inne osoby, które podlegają bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi.

Najwięcej problemów sprawia ustalenie czy pracownika można uznać za osobę bezpośrednio podlegającą członkowi (członkom) zarządu. O tym, czy osoba taka pozostaje w bezpośredniej podległości mogą decydować choćby zakres czynności pracownika, regulamin organizacyjny spółki, ale również faktyczne relacje, jakie występują między pracownikiem a członkami zarządu. W praktyce problemy te nie zawsze można rozstrzygnąć.

Zakazy pełnienia funkcji w radzie nadzorczej spółki z o.o. mogą wynikać także z przepisów szczególnych. Z tym że odnoszą się one w szczególności do pracowników urzędów państwowych oraz osób zajmujących stanowiska kierownicze w organach administracji publicznej. W spółkach z o.o. z udziałem publicznym wymagań, ograniczeń i zakazów jest więcej.