Sankcjonowanie wykroczeń

Niektóre ze stwierdzanych przez inspektorów pracy w trakcie kontroli naruszeń prawa pracy, legalności zatrudnienia lub przepisów i zasad bhp stanowią jednocześnie wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Ustawowa definicja przewiduje, że wykroczeniem jest czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności,grzywny do 5.000 zł lub nagany (art. 1 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń, Dz. U. z 2015 r. poz. 1094 z późn. zm., dalej K.w.).

Kontrola wykazała, że pracownik świadczył pracę w szóstym dniu tygodnia. Praca ta nie została zrekompensowana udzieleniem innego dnia wolnego od pracy. Inspektor pracy stwierdził jednocześnie, że po przepracowaniu soboty pracownik rozchorował się i do końca okresu rozliczeniowego przebywał na zwolnieniu lekarskim. W takim przypadku, choć doszło do naruszenia zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, czyli wykroczenia z art. 281 pkt 5 K.p., nie można przypisać pracodawcy ani żadnej innej osobie winy za nieudzielenie innego dnia wolnego od pracy za pracę w sobotę.

Wysokość grzywny za popełnione wykroczenie wynosi od 20 zł do 5.000 zł (art. 24 § 1 K.w.). Od tej zasady przewidziano wyjątki podwyższające dolne lub górne zagrożenie karą (np. wykroczenia przewidziane w Kodeksie pracy zagrożone są grzywną od 1.000 zł do 30.000 zł). Grzywny nakładane przez inspektorów w drodze mandatów karnych wynoszą, co do zasady, od 1.000 zł do 2.000 zł, jedynie w przypadku tzw. recydywy (tj. co najmniej dwukrotnego ukarania za wykroczenie określone w Kodeksie pracy i popełnienia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania kolejnego takiego wykroczenia) maksymalna kwota mandatu może wzrosnąć do 5.000 zł (art. 96 § 1a pkt 1 i § 1b ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Dz. U. z 2016 r. poz. 1713 ze zm.).

Uwaga! Inspektorzy nie posiadają taryfikatorów, lecz wymierzają karę według własnego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę za dane wykroczenie, oceniając stopień społecznej szkodliwości czynu i biorąc pod uwagę:

• cele kary w zakresie społecznego oddziaływania,
   
• cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do ukaranego,
   
• rodzaj i rozmiar szkody wyrządzonej wykroczeniem,
   
• stopień winy,
   
• pobudki, sposób działania, stosunek do pokrzywdzonego,
   
• właściwości, warunki osobiste i majątkowe sprawcy,
   
• jego stosunki rodzinne,
   
• sposób życia przed popełnieniem i zachowanie się po popełnieniu wykroczenia (art. 33 § 1 i 2 K.w.).

Inspektor nie karze oddzielnie za poszczególne wykroczenia. Grzywna od 1.000 zł do 2.000 zł (5.000 zł) jest karą za wszystkie wykroczenia stwierdzone podczas jednej kontroli. Wyjątek wystąpi, gdy za poszczególne wykroczenia odpowiadają różne upoważnione przez pracodawcę osoby, np. kadrowa (wykroczenia prawne) i kierownicy zmian (wykroczenia z zakresu bhp). W takich okolicznościach inspektor może wręczyć mandat każdej osobie odpowiedzialnej za popełnienie wykroczeń. Jest to konsekwencją odpowiedzialności na zasadzie winy, gdyż mandat powinien zostać nałożony na osobę odpowiedzialną za zaistnienie wykrytego przez inspektora pracy naruszenia prawa. W zależności więc od konkretnego przypadku inspektor nałoży mandat na:

• pracodawcę,
   
• osobę działającą w jego imieniu w pewnym obszarze (np. kadrowa, kierownik działu płac, dyrektor personalny), za który pracodawca uczynił ją odpowiedzialną,
   
• osobę odpowiedzialną za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy (np. kierownik służby bhp, kierownik zmiany),
   
• osobę kierującą pracownikami (np. majster, kierownik budowy itp.).

Uwaga! Jeśli dany czyn jest zagrożony karą przekraczającą maksymalną kwotę mandatu lub winny popełnienia wykroczenia odmówi przyjęcia mandatu, inspektor kieruje wniosek o ukaranie do sądu, który orzeka kary w granicach określonych przepisami.