Obciążenia składkowe

Osoba, dla której jedynym źródłem zarobkowania jest umowa zlecenia, z tytułu jej wykonywania podlega w ZUS obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jest nimi objęta od dnia oznaczonego w umowie zlecenia jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Zgłoszenia zleceniobiorcy do tych ubezpieczeń dokonuje zleceniodawca (jako płatnik składek), na druku ZUS ZUA z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia. Powinien to zrobić w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeniowego (czyli w ciągu 7 dni, licząc od dnia rozpoczęcia wykonywania zlecenia).

Zdarza się, że zleceniobiorca, oprócz wykonywanej umowy zlecenia, posiada jeszcze inne źródło przychodu, np. jednocześnie pracuje na podstawie umowy o pracę i jest wynagradzany z tego tytułu przynajmniej kwotą minimalnej płacy. Wtedy ze zlecenia podlega obowiązkowo wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, natomiast ubezpieczeniom społecznym - dobrowolnie. Rzadko jednak w takiej sytuacji zleceniobiorca wnioskuje o dobrowolne objęcie ubezpieczeniami społecznymi, poprzestając jedynie na obowiązkowym ubezpieczeniu zdrowotnym. Zgłoszenia zleceniobiorcy w ZUS wyłącznie do tego ubezpieczenia zleceniodawca dokonuje na druku ZUS ZZA.

Przez cały okres trwania ubezpieczenia zleceniodawca powinien za każdy miesiąc kalendarzowy składać za zleceniobiorcę raporty:

• ZUS RCA - jeśli zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, z naliczonymi składkami,
   
• ZUS RZA - jeśli zleceniobiorca podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu, z naliczoną składką zdrowotną.

Dla zleceniobiorców wynagradzanych w sposób kwotowy, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne stanowi przychód w rozumieniu przepisów o pdof, uzyskiwany z tytułu wykonywanego zlecenia. Jeśli jednak odpłatność za wykonanie zlecenia określono w umowie w inny sposób (co w praktyce raczej się nie zdarza), wówczas składki na poszczególne ubezpieczenia za każdy miesiąc zleceniodawca powinien naliczać od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (w 2017 r. - 2.000 zł).

04 11 - kod tytułu ubezpieczenia właściwy do zgłoszenia zleceniobiorcy w ZUS.

Niewątpliwie jednak korzystne pod względem składkowym są umowy zlecenia zawierane z młodzieżą uczącą się lub studiującą w wieku do 26 lat. Osoby będące zleceniobiorcami, jeżeli są:

1) uczniami:

• gimnazjów,
   
• szkół ponadgimnazjalnych,
   
• szkół ponadpodstawowych, lub

2) studentami,

do ukończenia 26 lat nie podlegają bowiem żadnym ubezpieczeniom w ZUS (społecznym ani zdrowotnemu).

Z tytułu wykonywanej umowy zlecenia osoby te nie mogą też wnioskować o dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Nie należy więc ich zgłaszać w ZUS, ani też oskładkowywać wypłacanego im wynagrodzenia, nawet jeśli zlecenie jest wykonywane w okresie wakacji, czyli wtedy, gdy kształcący się jeszcze zleceniobiorca faktycznie nie uczęszcza na zajęcia w szkole lub na uczelni.

Zlecenie z uczniem

Dla celów ubezpieczeń społecznych uczniem do 31 sierpnia każdego roku jest osoba, która:

• kontynuuje naukę w tej samej szkole,
   
• ukończyła szkołę i rozpoczyna naukę w innej szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września,
   
• ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki.

Jeśli taki zleceniobiorca nie kontynuuje nauki po 31 sierpnia, to dopiero po tym dniu należy zgłosić go do ubezpieczeń w ZUS i odprowadzać za niego składki.

Do tego samego dnia status ucznia posiadają osoby uczęszczające do szkół policealnych o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, w których nauka kończy się np. w styczniu. W przypadku więc osoby, która ukończyła naukę np. w styczniu 2017 r., uważa się ją za ucznia - dla celów ubezpieczeniowych - do 31 sierpnia 2017 r. Jeśli w tym czasie będzie wykonywała umowę zlecenia i będzie spełniała kryterium wiekowe (tj. nie ukończy 26 lat), zleceniodawca nie powinien jej zgłaszać do żadnych ubezpieczeń w ZUS ani naliczać składek od wypłacanego jej wynagrodzenia.

Jeżeli osoba posiadająca status ucznia przedstawi zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe, wówczas za ucznia jest uznawana do 30 września.

Zlecenie ze studentem

Studentem jest zarówno osoba przyjęta w poczet studentów państwowej, jak i niepaństwowej szkoły wyższej, niezależnie od tego, czy pobiera naukę w formie studiów stacjonarnych, czy niestacjonarnych.

Co więcej, przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń społecznych studenta wykonującego pracę na podstawie umowy zlecenia nie ma też znaczenia zarówno jego obywatelstwo, jak i kraj odbywania przez niego studiów. Jeżeli więc polska firma, posiadająca na terytorium Polski swą siedzibę, zawrze umowę zlecenia, np. z obywatelem Ukrainy, który posiada status studenta ukraińskiej uczelni, nie będzie ciążył na niej (jako zleceniodawcy) obowiązek odprowadzania za tę osobę składek ubezpieczeniowych do ZUS. Tak też stwierdził Oddział ZUS w Gdańsku w interpretacji z dnia 20 kwietnia 2015 r., znak: DI/100000/43/232/2015.

Osoba przyjęta na studia nabywa prawa studenta z chwilą immatrykulacji i złożenia ślubowania, którego treść określa statut uczelni. Jeżeli data immatrykulacji jest późniejsza niż dzień 1 października danego roku kalendarzowego (np. jest to 15 października), to wówczas zwolnienie z obowiązku ubezpieczeń społecznych (także zdrowotnego) obejmuje również okres pomiędzy 1 października a dniem immatrykulacji. Status studenta dana osoba posiada do dnia ukończenia studiów, za który generalnie uważa się dzień obrony pracy dyplomowej (patrz tabela).

Wprawdzie z przepisów o szkolnictwie wyższym wynika, że osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia (np. licencjackie), zachowuje prawa studenta do 31 października roku, w którym ukończyła te studia, to jednak ZUS uważa, że już od następnego dnia po obronie pracy dyplomowej zleceniodawca powinien zgłosić taką osobę do ubezpieczeń z tytułu wykonywanej umowy zlecenia i oskładkować jej wynagrodzenie. W takim przypadku nie jest istotne to, że student po obronie np. pracy licencjackiej, oczekuje na rozpoczęcie studiów magisterskich i posiada w tym czasie ważną legitymację studencką, która jest dokumentem poświadczającym status studenta.

Datą obrony pracy dyplomowej należy też kierować się w przypadku, gdy student uzyskuje absolutorium, ale (za zgodą władz uczelni) ma przełożony termin obrony pracy dyplomowej o kilka miesięcy. Pracując jednocześnie na podstawie umowy zlecenia i nie uczestnicząc już w zajęciach na uczelni taka osoba nie podlega ubezpieczeniom w ZUS. Jako zleceniobiorca powinna być zgłoszona dopiero od następnego dnia po obronie pracy dyplomowej. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących posiadania przez konkretną osobę statusu studenta ZUS radzi, aby zwrócić się w tej sprawie z zapytaniem do uczelni.

Ukończenie wieku

Przy ustalaniu wieku zleceniobiorcy (tu: będącego uczniem/studentem) należy kierować się przepisami Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 112 K.c. (Dz. U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.), termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Z tym że przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia.

Przykładowo uczeń/student, który urodził się np. 18 lipca 1991 r., 26 lat ukończy 18 lipca 2017 r. Do obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu wykonywanej umowy zlecenia powinien więc zostać zgłoszony w ZUS od dnia 26. urodzin, czyli od 18 lipca 2017 r. (a nie dopiero od następnego dnia).