Rozliczenie członka rodziny będącego pracownikiem

Firmy rodzinne stanowią popularną formę prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby fizyczne. W tego typu firmach bardzo często pracownikami są członkowie rodziny, np. małżonek, dzieci, rodzice czy rodzeństwo. W podatku dochodowym od osób fizycznych osoby te traktuje się jak pracowników. W konsekwencji takiego podatkowego zaklasyfikowania uzyskane przez nich z tego tytułu przychody rozliczane są w ramach źródła, jakim jest stosunek pracy. Generalnie przychody członków rodziny uzyskane z tego tytułu podlegają opodatkowaniu na zasadach określonych dla pozostałych pracowników. Wyjątek dotyczy tych z nich, którzy na potrzeby ZUS mają status osoby współpracującej.

Prowadzę firmę transportową. Od września 2017 r. zamierzam w niej zatrudnić ojca w charakterze kierowcy na umowę o pracę, który na potrzeby ZUS traktowany jest jako osoba współpracująca i za którego w całości będę opłacał składki ubezpieczeniowe. W jaki sposób w podatku dochodowym będę zobowiązany rozliczyć jego dochód oraz naliczane od niego składki ZUS?

Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci (własne, drugiego małżonka, przysposobione), rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z przedsiębiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu działalności (art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych; zwanej dalej ustawą o sus). Jeżeli zatrudniony na umowę o pracę członek rodziny, dla celów ubezpieczeń w ZUS, jest osobą współpracującą z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą, wówczas składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne nalicza się i odprowadza za niego jak za osobę współpracującą, tj.:

• składki na ubezpieczenia społeczne - nalicza się od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ogłoszonego na dany rok kalendarzowy (w 2017 r. - 2.557,80 zł),
   
• składkę na ubezpieczenie zdrowotne - nalicza się od zadeklarowanej kwoty, lecz nie niższej niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku (w 2017 r. - 3.303,13 zł).

Jak słusznie wskazał w pytaniu Czytelnik, całość wymienionych składek osoby współpracującej z przedsiębiorcą finansuje i opłaca z własnych środków podatnik prowadzący działalność gospodarczą. To z kolei powoduje, że uzyskanego przez nią przychodu nie obniża się o opłacone składki na ubezpieczenia społeczne. Zaliczki na podatek dochodowy nie zmniejsza się natomiast o zapłaconą za nią składkę zdrowotną (przykład 1).

U przedsiębiorców opodatkowanych według skali podatkowej oraz podatkiem liniowym składki na ubezpieczenia społeczne osoby współpracującej zatrudnionej na umowę o pracę, które w całości finansują z własnych środków, podlegają odliczeniu od dochodu lub alternatywnie zaliczeniu do firmowych kosztów uzyskania przychodu w dacie zapłaty do ZUS (art. 23 ust. 1 pkt 55a ustawy o pdof). Przedsiębiorcy opłacający tzw. ryczałt ewidencjonowany składki na ubezpieczenia społeczne zapłacone za osobę współpracującą będącą pracownikiem odliczają od uzyskanych przychodów. Natomiast zapłaconą za osobę współpracującą składkę zdrowotną każdy przedsiębiorca odlicza od swojego podatku dochodowego.

Od 1 sierpnia 2017 r. w swojej firmie zatrudniam na etacie pełnoletniego brata. W jaki sposób powinienem obliczać zaliczkę na podatek dochodowy od jego wynagrodzenia?

W przypadku gdy zatrudniony na umowę o pracę członek rodziny nie jest osobą współpracującą, składki ZUS i składkę zdrowotną nalicza się za niego jak za zwykłego pracownika (przykład 2). Oznacza to, że za dochód stanowiący podstawę opodatkowania uważa się uzyskane przez niego w ciągu miesiąca przychody w rozumieniu art. 12 ustawy o pdof oraz zasiłki z ubezpieczenia społecznego wypłacone przez płatnika po odliczeniu:

• kosztów uzyskania przychodów w wysokości 111,25 zł lub 139,06 zł (jeżeli pracownik złożył oświadczenie o spełnieniu warunków do ich zastosowania),
   
• potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenia społeczne.

Od tak ustalonego dochodu oblicza się zaliczkę na podatek w wysokości 18% tego dochodu. Następnie zmniejsza się ją o:

• 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, o której mowa w art. 27 ust. 1b ustawy o pdof, tj. o 46,33 zł, jeżeli pracownik złożył pracodawcy PIT-2 oraz
   
• kwotę składki zdrowotnej, pobranej w tym miesiącu przez pracodawcę (nie więcej niż 7,75% podstawy jej wymiaru).

Jednak pomniejszenie przychodu i zaliczki nie dotyczy odpowiednio składek społecznych i zdrowotnej, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy o pdof oraz od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę 85.528 zł zaliczka obliczana jest z zastosowaniem 32% stawki podatku.