Pojęcie godzin nadliczbowych

Zgodnie z art. 151 § 1 K.p. godziną nadliczbową jest każda godzina pracy przekraczająca obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także przedłużony dobowy wymiar czasu pracy.

Takie określenie pojęcia godzin nadliczbowych jest szczególnie ważne w przypadku pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz w przedłużonym wymiarze dobowym. W drugim przypadku godziny nadliczbowe wystąpią dopiero po przekroczeniu przedłużonego wymiaru.

Jeżeli chodzi o pracowników niepełnoetatowych, to dla nich również pracą nadliczbową jest praca ponad normy (8-godzinną dobową oraz 40-godzinną tygodniową, chyba że należą do szczególnej grupy zawodowej, objętej odrębnymi normami), albo ponad przedłużony wymiar dobowy. Dodatkowo strony ustalają w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin ponad ustalony dla niepełnoetatowca wymiar czasu pracy, której przekroczenie daje prawo do dodatku jak za pracę w nadgodzinach, pomimo iż nie narusza norm czasu pracy (art. 151 § 5 K.p.).

Pracownik zatrudniony na 1/2 etatu w normach podstawowych w 4-miesięcznym okresie rozliczeniowym pracuje 5 dni w tygodniu po 4 godziny dziennie. Strony zawarły w umowie o pracę postanowienie o następującej treści: "Praca powyżej 6 godzin na dobę będzie skutkowała obowiązkiem wypłaty dodatku do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 K.p.".

Z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy w jednym z tygodni okresu rozliczeniowego pracownik pracował po 10 godzin. Za dodatkowe godziny wraz z wynagrodzeniem za dany miesiąc otrzymał normalne wynagrodzenie, a ponadto za godziny przekraczające 6, a nieprzekraczające 8 godzin na dobę 50% dodatki z tytułu pracy ponadlimitowej, a za godziny przekraczające 8 godzin na dobę 50% dodatki za pracę nadliczbową z przekroczenia dobowego.

Praca w godzinach nadliczbowych może być świadczona tylko w sytuacjach określonych przez przepisy kodeksowe. Jej świadczenie przez pracowników jest uzasadnione:

• koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
   
• szczególnymi potrzebami pracodawcy.

Uwaga! Nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych. Odpracowanie nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego (art. 151 § 2¹ K.p.).

W dniu 2 stycznia 2018 r. pracownik zatrudniony w wariancie podstawowym równoważnego systemu czasu pracy na podstawie pisemnego wniosku korzystał z 3-godzinnego zwolnienia od pracy w celu załatwienia sprawy prywatnej. Zgodnie z przyjętą w zakładzie praktyką był zobowiązany odpracować ten czas do końca stycznia br. W przypadku gdy miało to miejsce w 12-godzinnych dniówkach roboczych, mogło nastąpić w ciągu 3 dni po 1 godzinie. Pracownik powinien bowiem zachować 11-godzinny odpoczynek dobowy (24 godz. - 12 godz. rozkładowych - 1 godz. odpracowania = 11 godz.). Jeżeli w dniu odpracowania pracownik zgodnie z planem pracował 10 godzin lub mniej, mógł odpracować wyjście prywatne jednorazowo.