Warunki planowania pracy w systemie równoważnym

Organizowanie pracy w systemie równoważnym wymaga stosowania regulacji dotyczących danego wariantu tego systemu. Możliwość przedłużenia wymiaru dobowego i jego skracania pozwala na bardziej elastyczne planowanie pracy niż w podstawowej organizacji czasu pracy. Ponadto system ten można łączyć z innymi rozkładami lub systemami, jak praca na zmiany czy ruchomy czas pracy.

Przedłużenie do 12 godzin

Stosowanie systemu równoważnego w tzw. wariancie podstawowym możliwe jest, gdy uzasadnia to rodzaj pracy lub jej organizacja (art. 135 § 1 K.p.). W tej wersji systemu równoważnego dopuszczona jest możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin, który równoważony jest krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy. Zasadniczo okres rozliczeniowy w tym systemie nie powinien przekraczać 1 miesiąca. Jednak w szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 3 miesięcy, a przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy może wynieść nawet 4 miesiące. Dodatkowo, jeżeli uzasadniają to przyczyny obiektywne lub techniczne albo dotyczące organizacji pracy, okres rozliczeniowy w systemie równoważnym może być przedłużony nawet do 12 miesięcy (art. 129 § 2 K.p.).

W wersji podstawowej równoważnego systemu czasu pracy pracownikom przysługują nieprzerwane odpoczynki: dobowy wynoszący co najmniej 11 godzin i tygodniowy wynoszący co najmniej 35 godzin (art. 132 i 133 K.p.).

Praca przy dozorze urządzeń

System równoważny może być wprowadzony również przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy. Można w nim przedłużyć dobowy wymiar czasu pracy nie więcej niż do 16 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca (art. 136 § 1 K.p.). Jeżeli chodzi o okres rozliczeniowy w tym wariancie systemu równoważnego, to może on zostać przedłużony maksymalnie do 12 miesięcy na mocy art. 129 § 2 K.p.

Praca przy dozorze urządzeń obliguje pracodawcę do udzielenia pracownikowi bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy odpoczynku w wymiarze odpowiadającym co najmniej ilości przepracowanych godzin (art. 136 § 2 K.p.). Ten odpoczynek udzielany jest pracownikowi niezależnie od odpoczynku tygodniowego.

Pilnowanie mienia i ochrona osób

Także do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób oraz pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych może być stosowany system równoważny, w którym dopuszcza się przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy nawet do 24 godzin na dobę, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca (art. 137 K.p.). Przy tego rodzaju pracach ustawodawca dopuścił przedłużenie okresu rozliczeniowego do 3 miesięcy w szczególnie uzasadnionych przypadkach, a przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych nawet do 4 miesięcy. Tak jak w innych systemach czasu pracy, możliwe jest przedłużenie okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi albo dotyczącymi organizacji pracy (art. 129 § 2 K.p.).

Praca przy pilnowaniu mienia lub osób wymaga udzielenia pracownikowi, który wykonywał pracę w ramach przedłużonego wymiaru dobowego, bezpośrednio po takiej pracy okresu odpoczynku w wymiarze równym co najmniej ilości przepracowanych godzin. Odpoczynek ten przysługuje niezależnie od odpoczynku tygodniowego.

W kwestii wystąpienia pracy nadliczbowej w systemie równoważnym przewidującym pracę w przedłużonym do 24 godzin wymiarze dobowym wypowiedziało się Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w stanowisku udostępnionym naszemu Wydawnictwu 18 września 2018 r. (patrz ramka).

Zakaz pracy ponad normę

Niektórych pracowników zatrudnionych m.in. w systemie równoważnym obowiązuje zakaz przekraczania dobowej normy czasu pracy wynoszącej co do zasady 8 godzin (lub mniej dla niektórych grup zatrudnionych). Zakaz przekraczania normy dobowej obejmuje:

• pracowników zatrudnionych na stanowiskach, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,
   
• pracownice w ciąży,
   
• pracowników opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia, bez ich zgody,
   
• niepełnosprawnych (z wyjątkiem zatrudnionych przy pilnowaniu lub gdy lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne albo sprawujący nad nimi opiekę na wniosek pracownika wyrazi zgodę na niestosowanie norm ochronnych).