Egzekucja komornicza z należności pracownika i zleceniobiorcy

Wierzyciele wszczynając egzekucję komorniczą wobec swoich dłużników najczęściej kierują ją do wynagrodzenia za pracę oraz wierzytelności przysługujących dłużnikowi z tytułu wykonywanych umów cywilnoprawnych. Przedsiębiorcy realizujący zajęcia komornicze muszą pamiętać, że ich skutki prawne są różne w zależności od rodzaju należności, których dotyczą.

Niezależnie od stosunku prawnego z przedsiębiorcą, na podstawie którego określona osoba wykonuje swoje obowiązki wynikające z zatrudnienia, może dojść do zajęcia jej wynagrodzenia przez komornika. W takim przypadku przedsiębiorcę będącego pracodawcą, zleceniodawcą lub zamawiającym, oprócz obowiązków o charakterze informacyjnym i sprawozdawczym, obciąża także konieczność właściwego wyliczenia wynagrodzenia należnego oraz części przekazywanej komornikowi.

Co ważne, kompleksowa ochrona wynagrodzenia zawarta w Kodeksie pracy zarezerwowana jest wyłącznie dla pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy.

Zajęcie wobec pracownika

Stosunek pracy podlega szczególnej ochronie, która rozciąga się także na ochronę wynagrodzenia pracownika. W praktyce oznacza to, że w przypadku prowadzenia egzekucji wobec pracownika można zająć tylko część wynagrodzenia, zgodnie z regulacjami ustawowymi.

O zajęciu wynagrodzenia za pracę komornik zawiadamia zarówno pracodawcę, jak i pracownika wskazując, że aż do pełnego pokrycia długu nie wolno mu odbierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia ani rozporządzać nim w żaden inny sposób.

Natomiast obowiązki pracodawcy związane z zajęciem wynagrodzenia za pracę, w zależności od dyspozycji komornika polegają na:

1) przekazywaniu zajętego wynagrodzenia bezpośrednio wierzycielowi egzekwującemu, zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie, albo

2) przekazywaniu zajętego wynagrodzenie komornikowi w wypadku, gdy do wynagrodzenia jest lub zostanie w dalszym toku postępowania egzekucyjnego skierowana jeszcze inna egzekucja, a wynagrodzenie w części wymagalnej nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń wymagalnych.

Na pracodawcy ciążą także obowiązki informacyjne określone w art. 882 § 1 K.p.c. (Dz. U. z 2020 r. poz. 1575 ze zm.) zobowiązujące m.in. do podania, w jakiej kwocie i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane wierzycielowi.

Jeżeli zajęcie wynagrodzenia dotyczy umowy o pracę, należy mieć świadomość, że pracodawcy, który nie wykonuje obowiązków związanych z zajęciem, komornik może wymierzyć grzywnę do 5.000 zł, a grzywna może być powtórzona. Dlatego z punktu widzenia pracodawcy nie ma sensu podejmować czynności utrudniających egzekucję komornikowi. Najistotniejsze są jednak granice, w jakich komornik może dokonać zajęcia wynagrodzenia. Zostały one określone w Kodeksie pracy (patrz ramka).

Potrącenie przy umowach cywilnoprawnych

Zajęcie przez komornika wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia, o świadczenie usług lub umowy o dzieło powoduje komplikacje praktyczne. Ochrona takich wynagrodzeń przed zajęciem została uregulowana w art. 833 § 2¹ Kodeksu postępowania cywilnego. Jak wynika z jego treści określone w Kodeksie pracy zasady dokonywania potrąceń stosuje się odpowiednio m.in. do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania dłużnika będącego osobą fizyczną. Może zatem dotyczyć także umowy zlecenia, o świadczenie usług bądź umowy o dzieło.

Kluczowe jest jednak ustalenie czy celem tych świadczeń jest zapewnienie dłużnikowi utrzymania. Jeżeli np. zlecenie ma charakter stały, a jego zakres jest zbliżony do umowy o pracę, przepis art. 833 § 2¹ K.p.c. znajdzie zastosowanie. Podobnie będzie w przypadku, gdy zleceniobiorca nie będzie pobierał innych świadczeń poza wynagrodzeniem ze zlecenia.

Natomiast gdy dłużnik ma inne źródło utrzymania, np. umowę o pracę, a zlecenie ma jedynie charakter dodatkowy i nie zapewnia dłużnikowi utrzymania, zgodnie z przywołanym przepisem wynagrodzenie nie podlega ochronie. Takie ukształtowanie ochrony wynagrodzenia zleceniobiorcy powoduje dość częste wątpliwości zleceniodawców, co do możliwości stosowania przepisów o ograniczeniu w zakresie dopuszczalnych potrąceń.

Podobnej analizy należy dokonać również w przypadku zajęcia wynagrodzenia z tytułu umowy o dzieło.