Składanie oświadczenia w sprawie korzystania z uprawnień rodzicielskich

Pracownikom-rodzicom przysługuje wiele uprawnień w zatrudnieniu związanych z rodzicielstwem. W tym zakresie pracodawca powinien uzyskać pisemne oświadczenie pracownika o zamiarze korzystania lub niekorzystania z tych uprawnień.

Pracownik opiekujący się dzieckiem do lat 4 korzysta ze szczególnej ochrony zatrudnienia, która wyraża się w zakazie zatrudniania takiego pracownika bez jego zgody w nadgodzinach, w porze nocnej, w przerywanym systemie czasu pracy oraz delegowania poza stałe miejsce pracy. Stanowi o tym art. 178 § 2 K.p. Z art. 188 K.p. wynika natomiast prawo do 2 dni lub 16 godzin zwolnienia od pracy w celu sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 14. Z kolei art. 148 pkt 3 K.p. daje prawo do niewyrażenia zgody na pracę powyżej 8 godzin w systemach czasu pracy: równoważnym, skróconego tygodnia i weekendowym.

Przywołane przepisy nie wprowadzają wprost obowiązku uzyskiwania przez pracodawcę oświadczenia pracownika o korzystaniu lub niekorzystaniu z poszczególnych uprawnień przewidzianych w art. 148 pkt 3, art. 178 i art. 188 K.p. Konieczność złożenia przez pracownika takiego oświadczenia można jednak wywnioskować z § 3 pkt 2 lit. p) rozporządzenia Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie dokumentacji pracowniczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 2369). Przewiduje on obowiązek przechowywania w aktach osobowych pracownika wspomnianego oświadczenia, co potwierdza konieczność jego złożenia przez pracownika i odebrania go przez pracodawcę.

Każdy pracownik będący rodzicem lub opiekunem dziecka w wieku do 14 lat powinien złożyć pracodawcy oświadczenie o zamiarze lub o braku zamiaru korzystania z uprawnień rodzicielskich wskazanych w art. 148 pkt 3, art. 178 § 2 i art. 188 K.p. Przepisy nie określają jednak tego, jak często pracodawca powinien takie oświadczenie od pracownika odbierać. Przyjmuje się, że wystarczy, jeśli zrobi to jednorazowo przy nawiązywaniu stosunku pracy, a gdy w tym czasie pracownik nie ma jeszcze dzieci - zaraz po ich urodzeniu. Nie ma konieczności ponawiania oświadczenia na początku każdego roku kalendarzowego. Należy podkreślić, że pracownik, który zmieni zdanie co do korzystania z omawianych uprawnień, zawsze może złożyć pracodawcy nowe oświadczenie - odwołując tym samym poprzednie, w całości lub w części dotyczącej korzystania z danego uprawnienia.

Choć nie wynika to wprost z przepisów, należy uznać, że pracownik ma prawo wypowiedzieć się w stosunku do każdego z uprawnień jednostkowo, a więc np. nie wyrazić zgody na delegowanie poza stałe miejsce pracy, a zgodzić się na pracę w nadgodzinach i w porze nocnej. W związku z tym oświadczenie o korzystaniu z uprawnień określonych w art. 148 pkt 3, art. 178 § 2 i art. 188 K.p. nie może zawierać jedynie ogólnego stwierdzenia, że pracownik będzie lub nie będzie korzystał z uprawnień wskazanych w tych regulacjach. Każde z nich powinno być wymienione osobno, tak, aby pracownik mógł się co do niego wypowiedzieć.