Czas pracy niepełnosprawnego zatrudnionego w niepełnym wymiarze

Poważne wątpliwości budzą przypadki, w których orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności przedstawi pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy. Wszystko za sprawą stanowiska Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 18 kwietnia 2014 r. w sprawie ustalania czasu pracy niepełnosprawnych pracowników zatrudnionych w części etatu (znak BON-I-52311-76-2-WK/14). Na jego łamach wyrażono przekonanie, że skrócone normy czasu pracy znajdują zastosowanie wobec wszystkich pracowników niepełnosprawnych, również zatrudnionych na część etatu. Mając na uwadze fakt, iż przepisy art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji wyznaczają normy czasu pracy dla niepełnosprawnego pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych uznał, że w przypadku osoby niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym lub znacznym, zatrudnionej na część etatu, normy te należy obniżyć proporcjonalnie do wymiaru zatrudnienia pracownika. Tym sposobem w przypadku niepełnosprawnego zatrudnionego na 1/2 etatu określił normę dobową na poziomie 3,5 godziny, a tygodniową w wysokości 17,5 godziny tygodniowo, podnosząc jednocześnie, że dzienna norma czasu pracy takiej osoby nie może przekraczać 7 godzin.

Stanowisko to jest kontrowersyjne, gdyż pomija istotę norm czasu pracy, które nie są zależne od wymiaru zatrudnienia. Normy czasu pracy mają charakter uniwersalny, gdyż odnoszą się do maksymalnego obciążenia pracą w skali doby, tygodnia i okresu rozliczeniowego, które w ocenie ustawodawcy nie wywiera negatywnego wpływu na zdrowie pracownika. Uniwersalny charakter norm czasu pracy potwierdza fakt występowania u pracowników zatrudnionych na część etatu godzin ponadwymiarowych oraz związany z tym obowiązek określenia w umowie zawieranej na część etatu liczby godzin pracy ponad ustalony wymiar, po przekroczeniu której pracownik nabywa prawo do dodatków jak za pracę w nadgodzinach (art. 151 § 5 K.p.). Gdyby zatrudnienie na część etatu powodowało obniżenie norm czasu pracy, wyróżnienie godzin ponadwymiarowych przekraczających ustalony w umowie limit nie miałoby sensu, gdyż każda godzina pracy ponad te obniżone normy stanowiłaby nadgodzinę, za którą pracownik nabywałby automatycznie roszczenie o normalne wynagrodzenie i dodatki. Co więcej przyjęcie, że u pracownika zatrudnionego na pół etatu norma dobowa wynosi 3,5 godziny, a tygodniowa 17,5 godziny powoduje, że jednoczesne umożliwienie planowania do 7 godzin pracy w dobie trzeba by porównywać do planowania pracownikowi przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy, co jest dopuszczalne w ramach systemu równoważnego. To zaś wskazuje na braki konsekwencji w wykładni prezentowanej przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych MPiPS.

Pracownik zatrudniony na 1/2 etatu przedstawił pracodawcy orzeczenie stwierdzające u niego umiarkowany stopień niepełnosprawności, z czym wiąże się konieczność stosowania obniżonych norm czasu pracy. Dotychczas pracownika obowiązywała 8-godzinna norma dobowa i przeciętnie 40-godzinna norma tygodniowa, a umowa przewidywała prawo do dodatków jak za nadgodziny po przekroczeniu przeciętnie 38 godzin pracy na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Przyjęcie koncepcji Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych i stosowanie wobec pracownika 3,5-godzinnej normy dobowej oraz 17,5-godzinnej normy tygodniowej powoduje, że takie regulacje tracą sens, gdyż każda godzina pracy powyżej tych norm musi skutkować nadgodzinami. Skoro normy czasu pracy niepełnosprawnych są sztywne, pracodawca nie mógłby planować takiemu podwładnemu pracy w ramach większej liczby godzin. Musiałby stosować stały rozkład przewidujący pięć dni pracy po 3,5 godziny każdy, w kolejnych tygodniach okresu rozliczeniowego.

Odpowiednie zastosowanie przepisów dotyczących podstawowych norm czasu pracy wobec niepełnosprawnych zatrudnionych na część etatu prowadzi do wniosku, że nie różnią się one od norm obowiązujących pozostałych niepełnosprawnych, pracujących w pełnym wymiarze. Różni się natomiast wymiar przypadający do przepracowania w skali okresu rozliczeniowego, gdyż jest on uzależniony od wymiaru zatrudnienia konkretnego pracownika. Tym samym niepełnosprawny w stopniu znacznym lub umiarkowanym zatrudniony na pół etatu może pracować 5 dni tygodniowo w wymiarze dobowym 3,5 godziny, wypracowując tygodniowo 17,5 godziny. Nie jest jednak wykluczone zaplanowanie mu np. 2 dni pracy po 7 godzin i jednego w wymiarze 3,5 godziny. W obu przypadkach jego czas pracy mieści się bowiem w ramach norm czasu pracy - 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dopuszczalne jest również takie rozłożenie czasu pracy, by w jednym tygodniu niepełnosprawny zatrudniony na 1/2 etatu pracował np. 4 dni po 7 godzin na dobę, a w kolejnym tygodniu tylko jeden dzień 7-godzinny, gdyż nie doprowadzi to do przekroczenia wymiaru dobowego i tygodniowego, a jego czas pracy zbilansuje się w ramach okresu rozliczeniowego. Co więcej pracodawca zatrudniający takiego niepełnosprawnego pracownika może i powinien określić w umowie limit godzin pracy ponad wymiar, po przekroczeniu którego podwładny ma prawo do wynagrodzenia z dodatkiem jak za nadgodziny.