Podleganie ubezpieczeniom w ZUS z umowy cywilnoprawnej

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz rozliczania i opłacania składek ZUS wynikają z przepisów ustaw:

• z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.), dalej ustawy o sus,
• z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1398 z późn. zm.), dalej ustawy zdrowotnej.

Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia podlegają:

• obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o sus),
• obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 12 ust. 1 ustawy o sus),
• dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 2 ustawy o sus),
• obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu (art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy zdrowotnej).

Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu wykonywania umowy zlecenia powstają od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania i trwają do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.

Z kolei objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Przy czym objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym może nastąpić od dnia wskazanego we wniosku (nie od dnia zgłoszenia wniosku w ZUS), jednak wyłącznie w przypadku, gdy zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) zostanie dokonane w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku przedmiotowych ubezpieczeń.

Na takich samych zasadach ubezpieczeniom w ZUS podlegają osoby współpracujące przy wykonywaniu umowy zlecenia, przy czym obowiązek ubezpieczeń powstaje od dnia rozpoczęcia współpracy przy wykonywaniu umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy.

Inaczej jest z wykonawcami umowy o dzieło. Samodzielna umowa o dzieło nie rodzi obowiązku ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Uwaga! Od 1 stycznia 2021 r. płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje ZUS o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy. Tak stanowi art. 36 ust. 17 ustawy o sus. Informacje te są ewidencjonowane na koncie płatnika składek (art. 45 ust. 1 pkt 1b ustawy o sus). Informację tę przekazuje się na formularzu o symbolu RUD. W tym dokumencie zamieszcza się dane zamawiającego i dane wykonawcy, informacje o zawartych umowach o dzieło (w tym: datę zawarcia umowy o dzieło, datę rozpoczęcia wykonywania umowy o dzieło, datę zakończenia umowy o dzieło, przedmiot umowy, liczbę zawartych umów), oświadczenie, że dane podane są zgodne ze stanem faktycznym. ZUS udostępnia ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych oraz organom Krajowej Administracji Skarbowej na ich żądanie dane dotyczące zawartych umów o dzieło w celu niezbędnym do wykonywania ustawowych zadań zmierzających do skutecznego poboru należności podatkowych i weryfikacji danych własnych oraz zadań analityczno-sprawozdawczych (art. 50 ust. 17 pkt 5 ustawy o sus).