Zakaz zatrudniania przy pracach wzbronionych

Realizacja warunków z art. 191 § 1 K.p. nie oznacza możliwości nawiązania stosunku pracy (zwykłego, w celu przygotowania zawodowego oraz przy pracach lekkich) z młodocianym do wykonywania prac wzbronionych tej grupie pracowników. Zgodnie z art. 204 § 1 K.p. zakaz ich zatrudniania obowiązuje przy pracach wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2023 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. z 2023 r. poz. 1240), dalej rozporządzenia o pracach wzbronionych, które 30 września 2023 r. zastąpiło poprzednie rozporządzenie w tej sprawie z 24 sierpnia 2004 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1509). Są to prace:

• związane z nadmiernym wysiłkiem, wymuszoną pozycją ciała oraz zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu,
• powodujące narażenie na szkodliwe działanie czynników chemicznych, pyłowych, fizycznych i biologicznych,
• stwarzające zagrożenia wypadkowe.

Rozporządzenie o pracach wzbronionych dopuszcza zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat przy niektórych rodzajach prac wzbronionych młodocianym, wskazanych w załączniku nr 2. Limituje jednak tę możliwość do sytuacji, w której jej wykorzystanie jest niezbędne do odbycia przygotowania zawodowego młodocianych. Zabrania przy tym nadawania zatrudnieniu charakteru pracy stałej i nakazuje jego ograniczenie do zaznajamiania młodocianych z czynnościami podstawowymi, niezbędnymi do odbycia przygotowania zawodowego (§ 3 rozporządzenia o pracach wzbronionych). Wymaga także zachowania szczególnych reguł ochronnych: przed dopuszczeniem młodocianego do pracy i w razie istotnej zmiany warunków jej wykonywania; w trakcie świadczenia pracy, przy uwzględnieniu ryzyka wynikającego z braku doświadczenia i świadomości istniejących lub potencjalnych zagrożeń, a także niepełnej dojrzałości fizycznej i psychicznej młodocianego - patrz tabela 1.

Tabela 1. Wymagania wobec pracodawcy przy zatrudnieniu młodocianych powyżej 16 lat do wykonywania niektórych rodzajów prac wzbronionych opracowane na podstawie § 4 rozporządzenia o pracach wzbronionych

Na podstawie wykazów prac z rozporządzenia o pracach wzbronionych pracodawca sporządza, wraz z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad młodocianymi, wykazy prac (ze wskazaniem stanowisk pracy) wykonywanych w jego zakładzie pracy: wzbronionych młodocianym; wzbronionych młodocianym, przy których zezwala się na zatrudnianie młodocianych w celu odbycia przygotowania zawodowego.

Wykazy te zamieszcza w widocznym miejscu, w każdej komórce organizacyjnej, w której są zatrudniani młodociani (§ 5 rozporządzenia o pracach wzbronionych). Dołącza je także w formie załączników do regulaminu pracy, jeśli ma obowiązek jego posiadania (art. 104¹ § 1 pkt 6 i 7 K.p.).