Zasady udzielania i wykorzystywania urlopu rodzicielskiego

Kolejnym urlopem z tytułu rodzicielstwa przysługującym pracownikom zatrudnionym w ramach stosunku pracy jest urlop rodzicielski (art. 182^1a K.p.). Może on być wykorzystany do upływu roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Jego wymiary dla rodziców biologicznych wynoszą:

• 41 tygodni - w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 43 tygodnie - w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Dłuższy wymiar urlopu rodzicielskiego przysługuje pracownikom - rodzicom dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem" (Dz. U. z 2024 r. poz. 1829). Tacy pracownicy-rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:

• 65 tygodni - w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 67 tygodni - w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Urlop rodzicielski przysługuje również na mocy art. 183 § 4 K.p. rodzicom adopcyjnym, tj. rodzicom zastępczym (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) oraz tym, którzy wystąpili o przysposobienie dziecka (patrz tabela).

Każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego ze wskazanych wymiarów urlopów. Jeżeli dany rodzic nie skorzysta z tej części urlopu, nie może być ona przeniesiona na drugiego rodzica i przepada.

W obecnym stanie prawnym urlop rodzicielski lub jego pierwsza część nie musi być wykorzystana bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Urlop rodzicielski może być podzielony na 5 części o dowolnej długości. Pracownik może zrezygnować z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie, ale wyłącznie za zgodą pracodawcy (art. 182^1d § 3 K.p.). Jeżeli zgoda ta nie zostanie udzielona, pracownik nie może wrócić do pracy przed zakończeniem urlopu rodzicielskiego w pierwotnym terminie. Pracodawca nie musi uzasadniać przyczyny odmowy uwzględnienia wniosku.

Przedłużenie urlopu

Pracownik może łączyć urlop rodzicielski z wykonywaniem pracy. W takim przypadku "wyjściowy" wymiar tego urlopu ulega przedłużeniu zgodnie z określoną w art. 182^1f K.p. metodyką, ale nie dłużej niż do:

• 82 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 86 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Natomiast w sytuacji łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą przez pracownika - rodzica dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem", wymiar tego urlopu ulega wydłużeniu do maksymalnie 130 tygodni (w przypadku urodzenia przy jednym porodzie jednego dziecka) lub 134 tygodni (w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie).

Wspólne korzystanie z urlopu

Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje pracownicy - rodzice dziecka, jednakże w takiej sytuacji łączny wymiar wykorzystanego urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać ustalonego w przepisach wymiaru. Równoległe korzystanie z urlopu rodzicielskiego jest dopuszczalne także w okresie pobierania przez jednego z rodziców dziecka zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego i okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać należnego wymiaru.

Przepisy Kodeksu pracy nie zawierają jednoznacznej regulacji stanowiącej, że maksymalna liczba części, na które można podzielić urlop rodzicielski, przypada na obu rodziców łącznie. Jednak przeciwna interpretacja, tj. że każdy rodzic może podzielić urlop na 5 części, prowadziłaby do nieracjonalnego rozdrobnienia urlopu rodzicielskiego (nawet na 10 części). Liczba części urlopu rodzicielskiego jest przyporządkowana do danego urlopu (a nie pracownika, który z niego korzysta), dlatego przysługuje ona łącznie obojgu rodzicom. Wskazuje na to pośrednio art. 182^1d § 2 K.p., zgodnie z którym liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu. W liczbie wykorzystanych części urlopu uwzględnia się także liczbę wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego/jego części, złożonych przez ubezpieczoną - matkę dziecka lub ubezpieczonego - ojca dziecka.