Praca w czasie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego

Korzystanie z urlopów z tytułu rodzicielstwa nie oznacza obowiązkowej rezygnacji z aktywności zawodowej. Pracownicy mogą podejmować pracę w trakcie takich urlopów, jednak na warunkach określonych w przepisach prawa pracy. Generalnie możliwe jest wówczas wykonywanie pracy u dotychczasowego lub innego pracodawcy.

Macierzyński a praca

Przepisy Kodeksu pracy nie odnoszą się do kwestii wykonywania pracy na urlopie macierzyńskim. Generalnie - ze względu na przeznaczenie tego urlopu, jakim jest m.in. objęcie dziecka opieką przez matkę w pierwszym okresie życia - zasadą powinno być wykorzystywanie urlopu macierzyńskiego w domu, chociażby w zakresie 14 lub 8 tygodni tego urlopu. Na takie przeznaczenie urlopu macierzyńskiego może wskazywać brak w przepisach dotyczących wspomnianego urlopu (art. 180 K.p.) regulacji w zakresie łączenia tego urlopu z pracą. W art. 180 K.p. przewidziana jest natomiast możliwość podjęcia pracy przez pracownicę korzystającą z urlopu macierzyńskiego, co wymaga jednak rezygnacji z tego urlopu (po wykorzystaniu "w naturze" pewnej jego części przez matkę dziecka ) na rzecz ojca dziecka lub, w określonej sytuacji, na rzecz innego członka najbliższej rodziny.

Na powyższym stanowisku stanęła Państwowa Inspekcja Pracy w wyjaśnieniach opublikowanych na stronie www.pip.gov.pl (patrz ramka).

W przywołanych wyjaśnieniach PIP uznał również, że nie ma przeszkód do podejmowania w trakcie urlopu macierzyńskiego pracy zarobkowej przez matkę dziecka - na etacie lub w ramach umowy cywilnoprawnej - u innego pracodawcy niż ten, który udzielił urlopu macierzyńskiego.

Rodzicielski w połączeniu z pracą

Pracownik korzystający z urlopu rodzicielskiego może go łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy (art. 182^1e K.p.). Pracownik, który chciałby skorzystać z tego uprawnienia, musi złożyć wniosek w sprawie łączenia pracy z urlopem rodzicielskim, w terminie 21 dni przed planowanym podjęciem pracy.

Wymogi formalne wniosku w sprawie łączenia pracy z urlopem rodzicielskim określa § 16 rozporządzenia w sprawie uprawnień rodzicielskich. Wniosek taki zasadniczo jest wiążący dla pracodawcy, o ile został wniesiony w terminie - choć nawet terminowy wniosek może być przez pracodawcę odrzucony, jeżeli uwzględnienie go jest niemożliwe z uwagi na organizację pracy lub rodzaj zadań wykonywanych przez pracownika. Rezygnacja z łączenia pracy z urlopem rodzicielskim u macierzystego pracodawcy jest możliwa tylko za jego zgodą.

Należy podkreślić, że podjęcie pracy na urlopie rodzicielskim nie powoduje zmiany pierwotnego wymiaru etatu pracownika, w takiej sytuacji następuje bowiem podział tego urlopu na część zagospodarowaną przez pracę i część (wynoszącą co najmniej połowę wymiaru etatu) poświęconą wyłącznie na opiekę nad dzieckiem. W związku z tym pracodawca nie może formalnie obniżyć wymiaru etatu pracownika z pełnego do części. Może natomiast, zgodnie z art. 80 K.p., który stanowi, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, obniżyć poziom wynagrodzenia.

Pracodawca musi mieć na uwadze, że w przypadku wspomnianego pracownika możliwość podejmowania przez niego pracy nadliczbowej jest mocno ograniczona. Kwestia ta była przedmiotem opinii Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Resort pracy, w piśmie z dnia 7 kwietnia 2016 r. udostępnionym naszemu Wydawnictwu przyjął, iż wymaganie od pracownika łączącego pracę z urlopem rodzicielskim (np. w ramach 1/2 etatu), aby przyszedł do pracy w godzinach pomiędzy wymiarem niepełnego etatu a pełną dniówką, jest bezpodstawne. Należy bowiem mieć na uwadze, że w przypadku takiego pracownika część etatu, która nie jest zagospodarowana na pracę, należy do urlopu rodzicielskiego.

Praca w trakcie urlopu rodzicielskiego powoduje obligatoryjne wydłużenie jego wymiaru. Pracownik w treści wniosku w sprawie łączenia pracy z urlopem rodzicielskim powinien więc wypowiedzieć się, czy będzie w jego trakcie świadczył pracę (łącznie z jego częścią przedłużającą). Jest to konieczne w celu ustalenia prawidłowego wymiaru tej części.

Przedstawione zasady łączenia pracy z urlopem rodzicielskim dotyczą sytuacji podjęcia pracy na ww. urlopie w ramach tego etatu, z którego pracownikowi udzielono urlopu. Przepis art. 182^1e K.p. nie odnosi się natomiast do wykonywania pracy na urlopie rodzicielskim na podstawie innej umowy o pracę (lub cywilnoprawnej) zawartej z tym samym lub innym pracodawcą. W ocenie redakcji taka sytuacja jest dopuszczalna, z tym, że w razie zawarcia nowej umowy z pracodawcą, który udzielił urlopu rodzicielskiego, przedmiotem tej umowy musi być praca innego rodzaju niż dotychczasowa.