Praca w dni wolne pracownika niepełnoetatowego i jej rekompensata

Pracownicy świadczą pracę w ramach przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. W zależności od stosowanego rozkładu lub systemu czasu pracy mogą mieć wyznaczoną pracę w niedziele i święta. Praca w takich dniach musi być odpowiednio zrekompensowana, a ponadto pracownicy muszą mieć zapewnioną w danym okresie rozliczeniowym określoną liczbę dni wolnych od pracy. Dotyczy to pracy zarówno przy pełnym, jak i niepełnym etacie.

Praca nadliczbowa lub ponad wymiar

Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Normy czasu pracy są niezależne od wymiaru etatu danego pracownika, tj. są takie same dla pracownika pełnoetatowego i niepełnoetatowego. Generalnie wynoszą one 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w danym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 K.p.).

Zawarcie umowy o pracę na część etatu wiąże się z obowiązkiem wskazania w jej treści liczby godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika niepełnoetatowego do dodatku do wynagrodzenia jak za nadgodziny (art. 151 § 5 K.p.). Wprowadzenie takiego zapisu (o tzw. limicie godzin dla niepełnoetatowca) ma na celu zrekompensowanie pracownikowi zatrudnionemu na część etatu pracy powyżej jego wymiaru czasu pracy, a poniżej normy - która w sensie ścisłym nie jest pracą nadliczbową.

Praca w wolną sobotę

Dniem wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy w wielu zakładach pracy jest sobota. Praca w takim dniu powinna być zrekompensowana innym, całym dniem wolnym od pracy (art. 151³ K.p.).

W konsekwencji nieudzielenia dnia wolnego za pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy może dojść do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Godziny pracy w wolną sobotę w granicach normy należy wówczas zakwalifikować jako nadgodziny z przekroczenia średniotygodniowego. Za takie nadgodziny, zgodnie z art. 151¹ § 2 K.p., przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100%.

Dzień wolny za pracę w niedzielę

Ustawowymi dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Wykonywanie pracy w niedzielę lub święto jest jednak dozwolone w określonych okolicznościach i branżach. Zgodnie z art. 151¹¹ K.p. pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy w zamian za pracę w:

• niedzielę - w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli,
• święto - w ciągu okresu rozliczeniowego.

Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w powyższym terminie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli i to nie jest możliwe, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w niedzielę. Taka sama rekompensata przysługuje pracownikowi, gdy nie jest możliwe wykorzystanie w okresie rozliczeniowym dnia wolnego w zamian za pracę w święto.

Nieudzielenie dnia wolnego za pracę w niedzielę lub święto zazwyczaj powoduje - podobnie jak w przypadku pracy w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, za którą nie udzielono innego dnia wolnego - przekroczenie normy średniotygodniowej, za które przysługują 100% dodatki.

Praca niepełnoetatowca w dni wolne

Bez względu na zatrudnienie w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy pracownicy mają prawo do pewnej puli dni wolnych, w tym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Dzień wolny za pracę w takim dniu może więc przysługiwać również pracownikowi niepełnoetatowemu. Podobnie wygląda sprawa w przypadku wykonywania pracy przez niepełnoetatowca w niedzielę lub w święto.

Wyraźne zróżnicowanie sytuacji pracownika niepełnoetatowego występuje natomiast w przypadku nieudzielenia mu wspomnianych dni wolnych. W takiej sytuacji pracownik zatrudniony na część etatu nie nabędzie raczej prawa do 100% dodatków do wynagrodzenia z tytułu przekroczenia przez niego normy średniotygodniowej. Nie można jednak wykluczyć przekroczenia, w wyniku pracy w dniu wolnym niezrekompensowanej innym dniem wolnym, tzw. limitu godzin dla niepełnoetatowca, co daje prawo do dodatku. Tak uznał Główny Inspektorat Pracy w stanowisku udostępnionym naszemu Wydawnictwu w dniu 12 lutego 2025 r. (patrz ramka).

W przywołanym stanowisku GIP przyjął również, że pracownik niepełnoetatowy nabywa prawo do 100% dodatku za każdą godzinę pracy w niedzielę - za sam fakt pracy w niedzielę - jeżeli pracodawca nie udzielił za nią dnia wolnego zgodnie z art. 151¹¹ K.p.