Zwolnienia indywidualne w oparciu o ustawę o zwolnieniach grupowych

Często spotykanym powodem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę są przyczyny ekonomiczne leżące po stronie zakładu pracy. Zwolnienia z tego powodu mogą mieć charakter jednostkowy. Tryb ich przeprowadzenia oraz prawo do świadczeń związanych z ekonomicznym zwolnieniem zależy m.in. od liczby zatrudnionych.

Zwolnienia niekwalifikujące się jako grupowe

Procedura dokonywania zwolnień z przyczyn niedotyczących pracowników, w tym z powodów ekonomicznych leżących po stronie zakładu pracy, zależy m.in. od tego, czy pracodawca podlega przepisom ustawy o zwolnieniach grupowych. Wbrew swojej potocznej nazwie, dotyczy ona nie tylko typowych zwolnień grupowych, ale również zwolnień indywidualnych, ograniczonych nawet do jednego pracownika.

Ustawie o zwolnieniach grupowych podlegają pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników (z pewnymi wyjątkami). Znajduje ona zastosowanie w każdym przypadku, gdy pracodawca o wskazanym stanie zatrudnienia zamierza dokonać wypowiedzeń (ewentualnie rozwiązać umowę za porozumieniem stron) z przyczyn niedotyczących pracownika, w tym ekonomicznych. Zwolnienia z tych powodów mogą mieć charakter grupowy lub indywidualny. Te pierwsze określono w art. 1 ustawy (patrz punkt 1 dodatku).

Zwolnienia indywidualne na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych, uregulowane w art. 10 tej ustawy, mają miejsce wtedy, gdy w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwalniana jest mniejsza liczba pracowników niż przy zwolnieniach grupowych, o których mowa w art. 1 wspomnianej ustawy. Należy nadmienić, że okres 30 dni, brany pod uwagę zarówno przy zwolnieniach grupowych, jak i indywidualnych, może rozpocząć się w dowolnym dniu miesiąca. Pierwsze wypowiedzenie lub porozumienie prowadzące do rozwiązania stosunku pracy powoduje rozpoczęcie biegu tego okresu. Zwolnienie pracownika na podstawie art. 10 ustawy o zwolnieniach grupowych jest jednak dopuszczalne tylko wtedy, gdy następuje wyłącznie z powodów niedotyczących pracownika (patrz ramka).

Nawet jeden pracownik

Rozwiązanie umowy o pracę na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych wymaga o wiele mniej formalności niż przy typowych zwolnieniach grupowych, o których mowa w art. 1 tej ustawy. Przy zwolnieniach indywidualnych pracodawca nie ma obowiązku przeprowadzania uzgodnień ze związkami ani przedstawiania stronie pracowniczej kryteriów doboru pracowników do zwolnienia. Ponadto nie musi informować o zwolnieniach indywidualnych urzędu pracy oraz wydawać regulaminu tych zwolnień.

Pracodawca jest jednak zobowiązany do zawiadomienia organizacji związkowej o wypowiedzeniu umowy pracownikowi, którego stosunek pracy podlega z mocy odrębnych przepisów szczególnej ochronie i wobec którego dopuszczalne jest wypowiedzenie stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia (art. 10 ust. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych). Chodzi tu o pracowników, którym przysługuje szczególna ochrona przed zwolnieniem, ale którzy nie są wymienieni w art. 5 ust. 5 ustawy. Warunkiem zwolnienia takich pracowników jest niezgłoszenie sprzeciwu przez zakładową organizację związkową (jeżeli występuje w firmie) w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o zamierzonym wypowiedzeniu.

Pracownik zwalniany na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych ma prawo do odprawy. W przypadku zwolnień indywidualnych, dla nabycia prawa do odprawy konieczne jest jednak, aby przyczyna rozwiązania umowy niedotycząca pracownika stanowiła wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron.

Zwolnienie z Kodeksu pracy

Pracodawca niepodlegający ustawie o zwolnieniach grupowych przeprowadza zwolnienia z przyczyn ekonomicznych na ogólnych zasadach wynikających z Kodeksu pracy (Dz. U. z 2025 r. poz. 277), chyba że dotyczą go przepisy odrębne, inne niż wskazana ustawa, regulujące tryb takich zwolnień. Co do zasady, tacy pracodawcy nie są zobowiązani do wypłaty odprawy ekonomicznej, niemniej obowiązek wypłaty świadczenia o zbliżonym charakterze może wynikać z przepisów zakładowych, umowy o pracę lub ustaw odrębnych obowiązujących takiego pracodawcę.

Przykładowo, urzędnikowi państwowemu mianowanemu (z wyjątkiem urzędnika, który nabył prawo do emerytury), w okresie między ustaniem zatrudnienia w likwidowanym lub reorganizowanym urzędzie a podjęciem pracy lub działalności gospodarczej, przysługuje świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwa, przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy.