Rekompensata finansowa za pracę w porze nocnej

Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia. Czy dodatek ten przysługuje także wtedy, gdy praca w porze nocnej występuje sporadycznie? Jak obliczyć jego wysokość, gdy w zakładzie nie ma określonych odrębnych zasad jego ustalania?

Pracownikowi świadczącemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia (art. 151⁸ § 1 K.p.). Wypłaca się go niezależnie od tego, czy wykonywanie pracy w porze nocnej występuje stale czy sporadycznie.

Pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21⁰⁰ a 7⁰⁰ (art. 151⁷ § 1 K.p.). Decyzję w sprawie umiejscowienia pory nocnej w podanym przedziale czasowym ustawodawca pozostawił pracodawcy. W praktyce dominuje stanowisko, iż w razie braku stosownego postanowienia w aktach prawa wewnątrzzakładowego, pora nocna obejmuje wskazane w przepisie dziesięć godzin.

Porę nocną dla młodocianego regulują przepisy powszechnie obowiązujące. Przypada ona między godzinami 22⁰⁰ a 6⁰⁰, a w przypadku młodocianego, o którym mowa w art. 191 § 5 K.p. (m.in. w wieku poniżej 16 lat) od godziny 20⁰⁰ do 6⁰⁰ (art. 203 § 1¹ K.p.).

Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w nocy, w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Stawka dodatku może być ustalona na wyższym poziomie przez regulacje wewnątrzzakładowe.

Metoda obliczania stawki za 1 godzinę pracy w nocy została określona w § 4b rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia (...). Przy ustalaniu dodatkowego wynagrodzenia za godzinę pracy w porze nocnej, minimalne wynagrodzenie za pracę dzieli się przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Oznacza to, że stawkę tę należy ustalać odrębnie dla każdego miesiąca, chyba że liczba godzin jest taka sama.

Według Głównego Inspektoratu Pracy (stanowisko z dnia 23 stycznia 2008 r.) przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu należy rozumieć obowiązujący wymiar czasu pracy obliczony zgodnie z zasadami wskazanymi w art. 130 K.p. Ponadto podstawę do obliczenia stawki dodatku za pracę nocną, niezależnie od statusu pracownika, zawsze stanowi 100% wynagrodzenia minimalnego.

Podobnie w tej sprawie wypowiedziało się Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w udostępnionym naszej redakcji piśmie z dnia 1 kwietnia 2014 r. Resort pracy wyjaśnił w nim, że: "Zgodnie z art. 151⁸ § 1 Kodeksu pracy, pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.

Przywołany przepis odwołuje się zatem do wysokości minimalnego wynagrodzenia ustalanego w trybie art. 2 ust. 4 lub ust. 5 ustawy (...) o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (...)".

W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy, wspomniany dodatek można zastąpić ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej (art. 151⁸ § 2 K.p.). Ryczałt ten w przypadku absencji w pracy należy traktować na analogicznych zasadach jak wynagrodzenie zasadnicze w stałej stawce miesięcznej.

Dodatki za pracę w nocy przysługują także wówczas, gdy praca ta ma charakter pozaplanowy i stanowi godziny ponadwymiarowe lub nadliczbowe. Wynagrodzenie oraz ewentualnie dodatki za godziny nadliczbowe (czy też czas wolny w zamian za tę pracę) kompensują bowiem tylko pracę dodatkową, a nie nocną. Praca w porze nocnej wymaga kompensaty wskazanej w art. 151⁸ K.p.

Ponadto należy wskazać, że pełnienie dyżuru medycznego w porze nocnej uprawnia dyżurującego zarówno do dodatkowego wynagrodzenia za pełniony dyżur, jak i dodatku za pracę w porze nocnej (art. 151⁸ K.p.). Podobnie w tej sprawie wypowiedział się Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy (znak pisma: GPP-416-023-103/08), a także Departament Dialogu Społecznego Ministerstwa Zdrowia (znak pisma: MZ-DS-W-0212-1752-124/OB/08 oraz MZ-DS-024-2267-21/AK/08).