Działalność związkowa i strajk

Wielu pracodawców kwalifikuje jako przejaw nielojalności sam fakt podjęcia przez pracownika działalności związkowej. W takich przypadkach uzasadnieniem dla utraty wobec niego zaufania jest potencjalny konflikt lojalności między pracodawcą a pracownikami, których reprezentuje jako członek związku zawodowego, szczególnie gdy pełni on istotne zadania w strukturach organizacyjnych firmy.

Warto jednak pamiętać, że fakt podjęcia działalności związkowej przez takiego pracownika, choćby był zatrudniony w dziale kadr, nie stanowi sam w sobie obiektywnej podstawy utraty zaufania, uzasadniającej wypowiedzenie warunków pracy, a tym bardziej wypowiedzenie definitywne (por. wyrok SN z 24 października 2013 r., sygn. akt II PK 24/13, OSNP 2014/9/127).

Kierownik działu kadr przystąpił do działającej na terenie zakładu organizacji związkowej. Informacja o tym dotarła do pracodawcy, który uznał to za działanie nielojalne wobec firmy. Obawiając się, że kierownik działu kadr będzie wykorzystywał na korzyść związku zajmowane stanowisko oraz informacje, do których ma w związku z tym dostęp, sprzecznie z interesem zakładu, pracodawca wypowiedział mu warunki zatrudnienia, przenosząc na inne kierownicze stanowisko w firmie.

W tym przypadku utrata zaufania wobec pracownika nie ma oparcia w przesłankach natury obiektywnej i racjonalnej, gdyż wynika z subiektywnych uprzedzeń pracodawcy. Powinna ona znajdować uzasadnienie w przesłankach natury obiektywnej oraz wynikać z nagannego zachowania pracownika. Tak zaś nie można kwalifikować rozpoczęcia działalności związkowej ani zdarzeń i zachowań hipotetycznych, które w związku z podjęciem takiej działalności mogą, ale nie muszą mieć miejsca w przyszłości.

W przeciwieństwie do rozpoczęcia działalności związkowej, przyczyną wypowiedzenia umowy może być udział w nielegalnym strajku. Nie dotyczy to jednak wszystkich pracowników, gdyż w przypadku szeregowych członków załogi sam fakt udziału w nielegalnym strajku nie daje podstaw do wypowiedzenia umowy o pracę (por. wyrok SN z 26 lipca 2012 r., sygn. akt I PK 11/12). Odpowiedzialność za naruszenie prawa przy prowadzeniu strajku ponoszą jego organizatorzy, a badanie winy konkretnych pracowników z tytułu udziału w nielegalnym strajku musi uwzględniać świadomość, co do przesłanki braku jego legalności. Podobnie w przypadku uczestnictwa w strajku, który okazał się nielegalny dopiero po fakcie.

Związkowcy kilkakrotnie przeprowadzali referendum przedstrajkowe, a w wyniku ostatniego z nich rozpoczęli strajk w obronie praw i interesów pracowników. W przeprowadzanym później postępowaniu sądowym ustalono, że doszło do sfałszowania wyników referendum, co przesądzało o nielegalności strajku. W takich okolicznościach sam udział w strajku, który został ex post uznany za nielegalny nie uzasadnia wypowiedzenia umowy pracownikowi, poza przypadkami, gdy brał on udział w fałszowaniu wyników referendum lub wiedział o takim procederze.