Kontrolowane podmioty

Inspektorzy kontrolują przede wszystkim pracodawców, tj. jednostki organizacyjne, nawet te nieposiadające osobowości prawnej, a także osoby fizyczne, jeśli tylko zatrudniają one pracowników (art. 13 ustawy o PIP w związku z art. 3 K.p.). Wystarczy więc, że dany podmiot zatrudni choćby jedną osobę na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, aby uzyskał przymiot pracodawcy (art. 2 K.p.).

Krąg podmiotów będących w zasięgu zainteresowania PIP obejmuje również przedsiębiorców niebędących pracodawcami i inne jednostki organizacyjne, o ile na ich rzecz świadczona jest praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy (art. 13 ustawy o PIP). W szczególności chodzi tu o zleceniobiorców, wykonawców dzieła, osoby prowadzące własną działalność gospodarczą - czyli tzw. "samozatrudnionych" oraz pracujących "na czarno".

W pozostałym zakresie prawo kontroli przez PIP przedsiębiorców niebędących pracodawcami ma na celu sprawdzenie, czy realizują oni obowiązek zapewnienia bhp osobom fizycznym świadczącym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy lub prowadzącym na własny rachunek działalność gospodarczą (art. 304 § 3 K.p.), jak również obowiązki wynikające z ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 645 z późn. zm.), dotyczące m.in.:

• opłacania składek na Fundusz Pracy (art. 104 ust. 1 ww. ustawy),
   
• posiadania zezwoleń na pracę przez cudzoziemców (art. 87 ww. ustawy),
   
• dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie uzależnione jest od uzyskania wpisu do tego rejestru (art. 18 ww. ustawy).

Inspektor pracy może również sprawdzić stan zapewnienia przez pracodawcę lub inny podmiot zatrudniający bhp pracy dla:

• osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w ramach prac społecznie użytecznych,
   
• osób przebywających w zakładach karnych i zakładach poprawczych, wykonujących pracę,
   
• żołnierzy w służbie czynnej, wykonujących powierzoną im pracę,
   
• studentów i uczniów niebędących pracownikami, odbywających zajęcia na terenie zakładu pracy (art. 10 ust. 2 i 3 ustawy o PIP).

W warsztacie samochodowym odbywają praktyki uczniowie szkoły mechanicznej. Rodzic jednego z nich zgłosił do PIP, że syn nie otrzymał kombinezonu roboczego. Choć z uczniem nie zawarto umowy o pracę, inspektor pracy będzie mógł skontrolować stan przestrzegania przepisów i zasad bhp w stosunku do praktykantów.

Organy PIP mogą ponadto kontrolować Ochotnicze Hufce Pracy, centra i kluby integracji społecznej czy wykonujące podobne usługi wyspecjalizowane ograny wojskowe w zakresie wpisu do rejestru prowadzonego przez marszałka województwa, zwrotu dokumentów na pisemny wniosek osoby świadczącej usługi na ich rzecz oraz przestrzegania formy kierowania do pracy za granicą. Kontroli PIP podlegają także pracodawcy delegujący pracowników na terytorium RP w ramach świadczenia usług.