Ochrona wynagrodzenia ze stosunku pracy

Zatrudniamy pracownika, którego wynagrodzenie zostało zajęte na poczet świadczeń niealimentacyjnych. Pracownik zgadza się, żeby kwota wolna, którą musimy wtedy stosować, była niższa niż wynika to z Kodeksu pracy. Czy taka zgoda, wyrażona na piśmie, wystarczy, aby stosować niższą kwotę wolną?

NIE. Zgoda, o której mowa w pytaniu byłaby nieważna z mocy prawa, oznaczałaby bowiem zrzeczenie się przez pracownika części wynagrodzenia za pracę, co jest niedopuszczalne (art. 84 K.p.). Wynagrodzenie za pracę chronione jest w sposób bezwzględny, nawet z ograniczeniem swobody dysponowania prawem do niego przez samego uprawnionego.

Ochrona wynagrodzenia za pracę - obok wprowadzenia zakazu zrzeczenia się wynagrodzenia oraz zagwarantowania przepisami rangi ustawowej minimalnej jego wysokości - polega na znacznych ograniczeniach w dokonywaniu potrąceń, zarówno w zakresie przedmiotu potrącenia, jak i jego wysokości. Zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia pracownika i ich granice określono w art. 87-91 Kodeksu pracy.

Z wynagrodzenia za pracę, po odliczeniach podatkowo-składkowych, potrąceniu podlegają następujące należności (w podanej kolejności):

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
   
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
   
• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
   
• kary pieniężne z odpowiedzialności porządkowej.

Ponadto z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności, jeżeli z uwagi na absencję w pracy pracownik nie zachował do nich prawa (art. 87 § 7 K.p.). Pracodawca może dokonać tego odliczenia tylko w bezpośrednio następującym terminie wypłaty wynagrodzenia.

Pozostałe potrącenia (oprócz wymienionych powyżej) mogą być dokonywane wyłącznie na podstawie pisemnej zgody pracownika (art. 91 § 1 K.p.). Przy potrąceniach niealimentacyjnych - bez względu na to, czy dokonywanych za zgodą pracownika czy bez tej zgody - pracodawca jest zobowiązany zachowywać kwotę wolną, której wysokość wynika z art. 87¹ K.p. i art. 91 K.p. Nie ma żadnej możliwości umownego korygowania tej kwoty. Poziom kwoty wolnej zależy jedynie od rodzaju potrąceń i odliczeń podatkowo-składkowych.

Należy nadmienić, że zgoda pracownika na potrącenia wyrażona w formie innej niż pisemna jest nieważna. Jak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 października 1998 r., sygn. akt I PKN 366/98: "Wyrażenie przez pracownika, bez zachowania formy pisemnej, zgody na dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia za pracę innych należności niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 KP jest nieważne (art. 58 § 1 KC w związku z art. 91 i 300 KP)." Przy czym, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 maja 2004 r., sygn. akt I PK 529/03 "(...) Zgoda pracownika, o jakiej mowa w art. 91 K.p., nie może być »blankietowa«, czyli dokonana bez odniesienia się do konkretnej, znanej już należności oraz do skonkretyzowanej kwoty. (...)".