Rodzaje i hierarchia aktów z zakresu prawa pracy

W doktrynie prawa pracy przyjmuje się, że zakładowe prawo pracy obejmujące układy zbiorowe pracy, regulaminy pracy, regulaminy wynagradzania oraz inne akty prawa wewnętrznego, jest źródłem praw i obowiązków tylko dla podmiotów nimi objętych w określonych zakładach pracy. Regulując prawa i obowiązki stron stosunku pracy, ma ono charakter normatywny.

Jak wynika z art. 9 K.p., ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to nie tylko przepisy tego Kodeksu, ale również przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych określających prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy oraz innych, opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Powołanymi przepisami zastrzeżono ponadto, że postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych, natomiast postanowienia regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych. Ponadto nie mają mocy obowiązującej postanowienia zakładowego prawa pracy naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu.

W niniejszym opracowaniu przypominamy zasady tworzenia, wykonywania i zawieszania stosowanych najczęściej w praktyce aktów prawa wewnątrzzakładowego, takich jak: zakładowe układy zbiorowe pracy, regulaminy pracy i wynagradzania oraz zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, dalej Funduszu, z podaniem ich przykładowych wzorów.

Uwaga: Zaprezentowane przez nas przykładowe wzory aktów prawa wewnętrznego wymagają modyfikacji proponowanych w nich postanowień tak, aby przyjęte przez zainteresowanych rozwiązania były ściśle związane z potrzebami w danym zakładzie oraz uwzględniały jego specyfikę, a ponadto spełniały wszelkie wymogi w zakresie normatywnego określania praw i obowiązków stron.

Wewnątrzzakładowe źródła prawa powinny spełniać wymogi określone aktami prawa wyższego rzędu, zarówno co do trybu ich ustalenia, jak i zakresu uregulowanych nimi spraw. Ponadto obowiązuje zasada korzystności. O ile przepis rangi wyższej nie stoi temu na przeszkodzie, obowiązuje przepis rangi niższej i jeśli jest korzystniejszy, posiada pierwszeństwo stosowania.

Regulamin wynagradzania w przedsiębiorstwie zawiera postanowienie o prawie pracowników do dodatku za pracę w porze nocnej w wysokości 30% stawki godzinowej obliczonej od płacy minimalnej.

Pomimo iż przepis rangi ustawowej (art. 151⁸ K.p.) przewiduje za pracę w porze nocnej dodatek w niższej wysokości (20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę), to zgodnie z zasadą korzyści postanowienie regulaminu ma pierwszeństwo przed normą kodeksową.